ZABYTKI ARCHITEKTURY SAKRALNEJ - Oficjalna Strona Oddziału Świętokrzyskiego PTTK im. St. Jeżewskiego w Ostrowcu Św Al. 3-ego Maja 5, tel. (41) 265-25-24

Idź do spisu treści

Menu główne:

WALORY POZNAWCZE OSTROWCA I OKOLIC > WALORY KULTUROWE
ZABYTKI ARCHITEKTURY SAKRALNEJ
 
            Ważnym elementem krajobrazu kulturowego na terenie ostrowieckiego i sąsiadujących powiatów, są zabytki architektury sakralnej. Fundowane  w różnych okresach historycznych, przez znane rody i bezimiennych fundatorów, budowane przez  uznanych architektów i nieznanych rzemieślników, przez wieki wielokrotnie przebudowywane, są dziedzictwem jaki pozostawili po sobie nasi przodkowie.
 
Bałtów
            Kościół pw. MB Bolesnej, neobarokowy, gruntownie przebudowany w 1904-1908 wg proj. Konstantego Wojciechowskiego z wykorzystaniem murów starszej świątyni z XVII w. Budowla na planie łacińskiego krzyża jednonawowa z dwiema bocznymi kaplicami. Do prezbiterium przylegają dwie zakrystie, do nawy kruchta. Fasada wsch. z dwiema bliźniaczymi wieżami. Dach kryty blachą. Ołtarz główny z 1908  z rzeźbą patronki kościoła. Ołtarze boczne rokokowe ze starego kościoła. Zabytkowe stalle ozdobione herbem Druckich – Lubeckich „Druck”. Malowidła ścienne Franciszka Woronia, ucznia Jana Matejki.

 
Bidziny          
            Kościół pw. św. św. Piotra i Pawła,  fundacja Stanisława Aleksandra Bidzińskiego herbu Janina, zbudowany w 1720 - 1730 z kamienia na miejscu starszej świątyni  drewnianej, późnobarokowy, orientowany, jednonawowy z węższym prezbiterium i dobudowaną od pn. zakrystią. Od zach. do nawy przylega kruchta. Dach kryty blachą. Sklepienia kolebkowe. Wyposażenie wnętrza rokokowe wykonane przez warsztat Macieja Polejowskiego. W ołtarzu głównym obraz Apostołów Piotra i Pawła oraz rzeźby czterech Ewangelistów. W bocznych, od pd. św. Barbary, od pn. Niepokalanej NMP. Liczne tablice epitafijne. W prezbiterium, nad wejściem do zakrystii malowidło z postaciami rodziny fundatora kościoła. Przy kościele dwukondygnacyjna, wolnostojąca dzwonnica.


Bodzentyn
            Kościół parafialny pw. św. Stanisława, fundowany przez kardynała Zbigniewa Oleśnickiego, powstał w latach 1440-52. W południowej kruchcie  tablica erekcyjna z płaskorzeźbą klęczącego fundatora, który ofiarowuje miniaturę kościoła Matce Bożej z Dzieciątkiem. Gotycka, orientowana, na planie krzyża łacińskiego, trójnawowa, bazylikowa, świątynia posiada sklepienia kolebkowe z lunetami. W łuku tęczowym krucyfiksy,  późnogotycki  od strony ołtarza i późnobarokowy od nawy. W prezbiterium renesansowy nagrobek biskupa Franciszka Krasińskiego i późnobarokowe stalle. Ołtarz główny renesansowy, pierwotnie fundowany przez Zygmunta Starego dla Katedry Wawelskiej. W północnej nawie późnogotycki tryptyk bodzentyński z 1508 r. autorstwa Marcina Czarnego i rzeźba gotycka z około 1430 r. „Pięknej Madonny”. W południowej nawie, fundowana przez bpa F. Jagiellończyka kamienna, gotycka chrzcielnica  z 1492 r. ozdobiona kutymi herbami. Zachowały się oryginalne gotyckie portale.


Chybice 
            Kościół pw. św. Małgorzaty fundowany przez kanoników krakowskich Wiesława i Macieja herbu Syrokomla, powstał w latach 1361-1362, konsekrowany przez bp Bodzantę. Jest budowlą gotycką, orientowaną, murowaną z ciosów piaskowcowych, jednonawową z węższym prostokątnym prezbiterium. W późniejszych wiekach dobudowano: do prezbiterium zakrystię i składzik, do nawy, wieżę i kruchtę. Wewnątrz w prezbiterium sklepienie krzyżowo – żebrowe, w nawie palmowe wsparte na ośmiobocznym filarze. Zachowały się gotyckie portale, późnogotycka kropielnica, renesansowa chrzcielnica. Ołtarz główny późnorenesansowy z obrazem Matki Boskiej częstochowskiej w drewnianej sukience.
Ćmielów
        Kościół pw. Wniebowzięcia NMP, zbudowany na pocz. XIV w., zachowała się gotycka sylwetka świątyni, wielokrotnie przebudowywanej w późniejszych wiekach. Jednonawowy z węższym prostokątnym prezbiterium, od wsch. dobudowana zakrystia, od zach. i pd. kruchty. Dach dwuspadowy kryty blachą. W prezbiterium strop kasetonowy, w nawie strop z desek. Wyposażenie barokowe i rokokowe. W ołtarzu głównym słynący łaskami obraz MB Pocieszenia. Ołtarze boczne, od strony północy Męki Pańskiej, z rzeźbą Ukrzyżowanego Chrystusa na tle widoku Jerozolimy, od południa z obrazem św. Anny Samotrzeć. Na południowej ścianie nawy nagrobek z piaskowca w formie piramidy Antoniny z Rzewuskich Małachowskiej, żony kanclerza zm. w 1806 z herbami Małachowskich - Nałęcz i Rzewuskich - Krzywda. Na cmentarzu kościelnym, wysoka dzwonnica, z zegarem fundacji Jacka Małachowskiego.



Grzegorzowice 
            Kościół pw. św. Jana Chrzciciela, fundację pierwszej świątyni przypisuje się rycerzowi herbu Topór przed rokiem 1334, niektórzy historycy datują powstanie rotundy jako baptysterium misyjnego na X-XI w. Obecnie kościół składa się z romańskiego prezbiterium - rotundy z półkolistą absydą zbudowaną z polnego kamienia i dobudowanej  w XVII w. od wsch. prostokątnej  nawy, a od pn. zakrystii. Zachowało się gotyckie,  okrągłe okienko w absydzie. W prezbiterium pierwotna, kamienna posadzka. Ołtarz główny z kunowskiego piaskowca, przedwojenna fundacja Rauszerów, właścicieli Grzegorzowic, z łacińskim tekstem „Modlitwy Pańskiej” i rzeźbą „Deesis” – postać Chrystusa z Maryją i Janem Chrzcicielem. Ze średniowiecznego wyposażenia zachowały się kamienne chrzcielnica i kropielnica.


Iwaniska
            Kościół pw. św. Katarzyny, zbudowany w 1900-1905 wg planów Antoniego  Wieczorkowskiego. Neogotycki, trójnawowy, halowy, ceglany, nieotynkowany, dach dwupołaciowy, kryty blachą. Wyposażenie neogotyckie. W ołtarzu obraz MB Nieustającej Pomocy, na zasłonie św. Katarzyny Aleksandryjskiej, patronki parafii.


Janików        
             Kościół pw. św. Anny, zbudowany w 1873  kosztem parafian, na miejscu starego, drewnianego spalonego w czasie pożaru miasta. Budowla murowana, jednonawowa z krótkim półkoliście zamkniętym prezbiterium. Do nawy przylegają od pd. kruchta, od pn. składzik. Frontową ścianę zdobi murowana wieża.  Dach kryty blachą. Stropy płaskie. Trzy ołtarze kamienne, dzieła kunowskiego kamieniarza Antoniego Kłosińskiego, w głównym rzeźba  św. Anny Samotrzeć z postaciami św. św. Stanisława i Wojciecha po bokach, w bocznych umieszczonych we wnękach nawy: od pd. św. Jakuba, od pn. Chrystusa na Krzyżu. Ambonę zdobią malunki postaci Ewangelistów. Obok kościoła drewniana dzwonnica z XVIII w. 


Kaplica         
            Kaplica pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej, gotycka, wolnostojąca, zbudowana w  1430 z fundacji bp krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego. Ośmioboczna, otynkowana, kryta gontem. Wnętrze sklepione  eliptyczną kopułą ze zwornikiem zdobionym herbem fundatora – Dębno. W ołtarzu kamienna figura patronki z XVII/XVIII w.


Krynki
            Barokowy kościół pw. Wniebowzięcia NMP zbudowany w latach 1717-1727 z fundacji Mikołaja Zacharskiego, dzierżawcy kuźnic brodzkich, na miejscu pierwotnej drewnianej XIV wiecznej świątyni, jest budowlą orientowaną, jednonawową z dwiema bliźniaczymi kaplicami i węższym prezbiterium. Sklepienia kolebkowo- krzyżowe. Najstarszą częścią kościoła jest kaplica od strony północnej z 1694 r. do której dobudowano kościół. Do prezbiterium  przylegają zakrystia i skarbczyk, do nawy kruchta od południowej strony. Fasada kościoła ozdobiona rzeźbami świętych. Dach dwuspadowy. Wyposażenie  wnętrza barokowo – klasycystyczne. Ołtarz główny kamienny, klasycystyczny, z obrazem Wniebowzięcia NMP. W ołtarzu kaplicy północnej słynący łaskami obraz z XVI w. Matki Boskiej Częstochowskiej. Obok kościoła  modrzewiowa dzwonnica z 1779 r. o konstrukcji słupowej.


Kunów
            Kościół pw. św. Władysława, późnorenesansowy, wzniesiony w 1625-1637  na miejscu pierwotnego drewnianego. Orientowany, trójnawowy, bazylikowy z wielobocznie zamkniętym prezbiterium. Do prezbiterium od pn. przylega zakrystia, od pd. składzik. Do nawy od pn. dobudowano kruchtę. Dach kryty blachą.  Sklepienia kolebkowe – krzyżowe. Wewnątrz kamienne ołtarze klasycystyczne wykonane przez miejscowych kamieniarzy w 1849-52.  W ołtarzu głównym figury św. Stanisława i św. Wojciecha – dzieło Antoniego Kłosińskiego. Obok kościoła dzwonnica wolnostojąca zbudowana w 1896 wg projektu Wojciecha Gersona.


Lasocin         
            Kościół pw. św. Michała Archanioła, zbudowany w 1930 -1952, na miejscu starszego, drewnianego. Eklektyczny, jednonawowy, wyposażenie częściowo barokowe i rokokowe, przeniesione ze starej świątyni. W ołtarzu głównym obraz Michała Anioła z pocz. XVIII w.


Malice Kościelne      
            Kościół pw. MB Wniebowziętej, zbudowany w 1968 - 1974 z kamienia,  neoromański, jednonawowy z węższym i niższym prezbiterium i kaplicą po prawej stronie nawy. 


Modliborzyce           
            Kościół pw. św. Benedykta, zbudowany w 1444, gotycki, jednonawowy, orientowany, prezbiterium węższe, oszkarpowane, zamknięte wielobocznie z przylegającą od pn. zakrystią. Od zach. fasada z dwiema wieżami. W kruchcie pn. gotycki kamienny ostrołukowy portal. Na zewn. ścianie prezbiterium w ostrołukowej wnęce rzeźba Chrystusa Frasobliwego. W ołtarzu głównym obraz MB Częstochowskiej, na zasłonie obraz św. Benedykta, patrona kościoła.


Momina
            Kościół pw. św. Wojciecha, murowany, jednonawowy z gotyckim prezbiterium z końca XIII w. Powiększony w XV w., od zach. dobudowano wysoką wieżę, pełniącą rolę dzwonnicy, od pn. do prezbiterium dwukondygnacyjną zakrystię, w której znajduje się ciekawy lawaterz. W XVII w. dobudowano od pd. kruchtę, a od pn. późnorenesansową, ośmioboczną  kaplicę MB, krytą kopułą z latarnią. Nawa równej szerokości z prezbiterium, całość przykryta płaskim stropem. Wyposażenie kościoła rokokowe. W ołtarzu głównym obraz Serca Jezusowego, a na zasłonie patrona parafii. Obok ambony epitafium, pochowanego w krypcie pod kaplicą,  zm. w 1858 w Garbaczu wybitnego filozofa, prekursora romantyzmu Józefa Gołuchowskiego. Nad wejściem do wieży, od strony pd. tablica epitafijna z 1785 Macieja i Franciszki z Romerów Dobrzańskich – rodziców  Jerzego Dobrzańskiego, właściciela dóbr ostrowieckich, który budując w 1813 wielki piec na osiedlu Kuźnia, dał początek historii hutnictwa w Ostrowcu Świętokrzyskim. Byli to również przodkowie legendarnego dowódcy Oddziału Wydzielonego WP mjr Henryka Dobrzańskiego „Hubala”. Przy wejściu do kruchty tablica poświęcona urodzonemu w Kosowicach biskupowi Bodzancie. W kruchcie tablica poświęcona Janowi Piwnikowi „Ponuremu”.


Mychów
            Kościół pw. św. Barbary, zbudowany w 1772  w miejscu pierwotnego, drewnianego. Po  pożarze w 1921 odbudowany wg proj. Stefana Wąsa. Zbudowany z kamienia, orientowany, jednonawowy. Prezbiterium węższe i niższe od nawy z dobudowaną od pn. zakrystią. Do nawy przylegają dwie symetryczne kaplice, od pd. kruchta, a od  zach. dwie bliźniacze, czworoboczne wieże - dzwonnice, nakryte namiotowymi dachami, zwieńczone hełmami. Główne wejście między wieżami. Dachy dwuspadowe, kryte blachą. Stropy płaskie. Kościół posiada trzy ołtarze, główny z obrazem św. Barbary, oraz w  kaplicach od pd. z obrazem  MB Częstochowskiej, od pn. św. Antoniego. 


Nowa Słupia
            Barokowy kościół pw. św. Wawrzyńca, zbudowany w 1678 r. z fundacji  Macieja Sekulskiego, benedyktyna, na miejscu starszej świątyni, jako jednonawowy, powiększony w 1960 r. o dwie nawy boczne. Dach dwuspadowy, nad nawami bocznymi pulpitowy. Na elewacji zachodniej, nad wczesnobarokowym portalem, posąg św. Wawrzyńca, powyżej w trójkątnym szczycie, trzy figury, pośrodku  Matki Bożej z Dzieciątkiem, po bokach świętych Benedykta i Scholastyki. W nawie głównej  sklepienia kolebkowe z późnorenesansową sztukaterią. Ołtarz głównym z czarnego marmuru z rzeźbą Chrystusa na krzyżu.


Opatów         
            Kolegiata pw. św. Marcina, romańska budowla z XII w., zbudowana z ciosów kamiennych, z elementami gotyckimi, na planie krzyża łacińskiego, orientowana,  trójnawowa bazylika z transeptem, i prostokątnym prezbiterium. Wzdłuż naw bocznych przybudówki: kapitularz, kruchty, zakrystie, kaplica, składy. Fasada z dwiema wieżami, w pd. romańskie biforia. Między nimi portal romański, wbudowany w pierwotne trójarkadowe, romańskie wejście. Dach dwuspadowy kryty miedzianą blachą. Sklepienia  w nawie głównej sieciowe, w prezbiterium i nawach bocznych żaglaste z lunetami, w podchórzu strop kasetonowy. Ołtarze: główny i sześć bocznych w stylu regencji, w ołtarzu głównym obraz patrona św. Marcina, w pd. nawie obraz MB z Dzieciątkiem i św. Janem, włoskiego artysty Timoteo Viti. Barokowa ambona, stalle i organy. W dawnym kapitularzu zachowała się  polichromia późnogotycka ze sceną Ukrzyżowania, w prezbiterium i transepcie barokowa, ze scenami historyczno – batalistycznymi: Bitwa na Psim Polu, Bitwa pod Grunwaldem, Odsiecz Wiedeńska i Bitwa pod Chocimiem. Na ścianach nawy iluzjonistyczna dekoracja malarska. W pn. ramieniu transeptu, zespół renesansowych nagrobków rodziny Szydłowieckich, z grawerowaną płyta z brązu tzw. „Lament Opatowski” przedstawiający 41 postaci opłakujących śmierć kanclerza Krzysztofa Szydłowieckiego. 



       Zespół klasztorny Bernardynów. Rozbudowę pierwotnego kościoła z XII w., wielokrotnie przebudowywanego w późniejszych wiekach, oraz budowę klasztoru, otoczonego murem obronnym z otworami strzelniczymi miasto zawdzięcza sprowadzonym w 1471 przez biskupów lubuskich bernardynom. Kościół pw. Wniebowzięcia NMP, barokowy, jednonawowy z kwadratowym prezbiterium. Fasada trójdzielna. Wyposażenie rokokowe. Ołtarz główny, dzieło Macieja Polejowskiego, kompozycja przestrzenna, w części przedniej tabernakulum, w tylnej, przyściennej obraz MB Pocieszenia, łaskami słynący. W ołtarzach bocznych, umieszczonych we wnękach nawy, na uwagę zasługują: barokowa rzeźba Chrystusa w Tłoczni Mistycznej oraz obrazy św. Antoniego Padewskiego i Ekstaza św. Franciszka. Na ścianach i sklepieniu polichromia iluzjonistyczna, sceny z życia Matki Boskiej. Do kościoła przylegają zabudowania klasztorne, późnogotycko – renesansowe, zachowało się skrzydło wsch. i część zach. połączone z kościołem krużgankami. W wirydarzu gotycki krucyfiks.


Ostrowiec Świętokrzyski
         Kościół pw. św. Michała, neobarokowy, gruntownie przebudowany w 1924 - 1938 wg proj. Stefana Szyllera. Zbudowany na wzgórzu kościelnym przy ul. Okólnej na miejscu poprzednich świątyń, dwóch drewnianych i trzeciej murowanej z kamienia w XVIII w., której stary korpus wbudowany w bryłę obecnego kościoła. Jest budowlą trójnawowa, bazylikową, prezbiterium zamknięte półkolistą absydą, do którego od pn. przylega zakrystia i sala bracka, od pd. kaplica nakryta kopułą z latarnią. Z kaplicy połączenie z zakrystią korytarzem okalającym prezbiterium. Od zach. kruchta do której przylegają od pd. składzik, od pn. dawna kaplica pogrzebowa. Krata w wielkich drzwiach, proj. Tadeusza Rekwirowicza, wykonana w Zakładach Ostrowieckich. Nad wejściem głównym okazała wieża, pełniąca funkcję dzwonnicy. Kościół posiada cztery ołtarze. Główny kamienny wykonany przez Józefa Jamroza z obrazem MB Częstochowskiej, zasłaniany obrazem MB Różańcowej i patrona parafii w nadstawie. W nawie bocznej pn. ołtarz z obrazem MB Nieustającej Pomocy. W nawie pd. ołtarz z obrazem św. Anny. W kaplicy ołtarz z rzeźbą Pana Jezusa. Polichromię i drogę krzyżową zaprojektował Jerzy Hoppen. Dachy kościoła kryte blachą miedzianą.



           Kościół pw. św. Stanisława, w dzielnicy Denków, murowany, orientowany, zbudowany w 1691 - 1702 na miejscu pierwszej drewnianej świątyni z 1581. W 1904 gruntownie rozbudowany, wydłużono nawę i dobudowano dwie symetryczne kaplice. Obecnie budowla na planie krzyża łacińskiego, prezbiterium prostokątne, z dobudowaną od pn. zakrystią, nawa szersza, do której przylegają kaplice: od pd. Przemienienia Pańskiego i od pn. Najśw. Serca Jezusowego. W prezbiterium sklepienie kolebkowe, w nawie i kaplicach płaski strop. W ołtarzu głównym obraz MB Częstochowskiej, na zasłonie patrona parafii. Dachy dwuspadowe, kryte blachą. W otoczeniu kościoła, na wysokiej podmurówce, drewniana dzwonnica z 1807, fundowana przez Jacka Małachowskiego.




Ożarów         
             Kościół pw. św. Stanisława, neobarokowy, zbudowany w 1887 – 1900 z janikowskiego kamienia, pierwotnie jednonawowy. W 1989 ze względu na zły stan techniczny zapadła decyzja o rozbiórce. Intensywne prace remontowe  w 1989 – 1991 uratowały świątynię. Dobudowano dwie boczne nawy, wieżę – dzwonnicę, połączoną z kościołem kolumnadą, zabezpieczono sklepienia. Ołtarz główny z obrazem św. Stanisława z Piotrawinem z XVI w., w  pd. nawie w kamiennym ołtarzu obraz łaskami słynący MB Różańcowej z XV w., przeniesiony do Ożarowa z klasztoru dominikanów w Sandomierzu. W otoczeniu kościoła drewniana dzwonnica.


Pętkowice     
         Kościół pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus.  Zbudowany w 1973 – 1975, murowany, w bryłę świątyni  wkomponowano kaplicę poariańską z XVII w., obecne prezbiterium.


Piórków        
            Kościół pw. św. Stanisława, zbudowany w 1954 – 1956 wg proj. Józefa Jamroza. Do ośmiobocznej kaplicy dworskiej biskupów włocławskich z 1640, adoptowanej na prezbiterium, dobudowano prostokątną nawę opasaną zadaszonymi podcieniami. W ołtarzu głównym rzeźba św. Stanisława bp z postacią wskrzeszonego Piotrawina. Po prawej stronie ołtarza, tablica fundacyjna budowy kaplicy.


Przybysławice
            Kościół pw. Przemienienia Pańskiego, zbudowany w 1843 z fundacji rodziny Wiercińskich. Murowany, o prostej bryle na planie wydłużonego prostokąta, z wydzielonym wewnątrz, w zach. części, węższym, wielobocznie zamkniętym prezbiterium oraz zakrystią i skarbczykiem po bokach połączonych przedsionkiem. Fasada trójdzielna, ozdobiona lizenami z niewielką wieżyczką na sygnaturkę. Przy kościele dzwonnica wolnostojąca.  Wyposażenie wnętrza z XVIII i XIX w. W ołtarzu głównym obraz Przemienienia Pańskiego. W nawie żeliwny nagrobek Józefa Wiercińskiego herbu Ślepowron, posła sejmu czteroletniego.


Ptkanów
            Kościół pw. św. Idziego, gotycki z XIV/XV w. orientowany, zbudowany z kamiennego ciosu, jednonawowy z wielobocznie zamkniętym prezbiterium, do którego przylega zakrystia. Od pd. dobudowana neogotycka kruchta. Dach dwuspadowy. Sklepienia w prezbiterium krzyżowo - żebrowe, w zakrystii – kolebkowe, w nawie strop płaski, belkowy. Wyposażenie z XVIII i XIX w. W ołtarzu głównym obraz św. Idziego, namalowany przez Kazimierza Alchimowicza. Przed kościołem zegar słoneczny. Świątynia otoczona obronnym murem z otworami strzelniczymi, basztami i bastionami. Jedna z baszt pełni rolę dzwonnicy.


Ruszków       
            Kościół pw. św. Stanisława,  fundowany przez kanclerza wielkiego koronnego Jacka Małachowskiego w 1798 – 1803, klasycystyczny, orientowany, murowany, jednonawowy z węższym prezbiterium. Od pn. do prezbiterium przylega zakrystia, do nawy kruchta. Od zach. czworoboczna trzykondygnacyjna wieża z dwiema przybudówkami po bokach. Sklepienie w prezbiterium  kolebkowo-krzyżowe, w nawie  strop płaski, w kruchcie zach. kolebkowe. W ołtarzu głównym obraz św. Stanisława. Przy kościele czworoboczna dzwonnica z XVIII/XIX w. W murze otaczającym świątynię kapliczki drogi krzyżowej.


Sienno
            Kościół pw. św. Zygmunta, powstał w latach 1431-1442 z fundacji Dobiesława Oleśnickiego, wojewody sandomierskiego, konsekrowany przez kardynała Zbigniewa Oleśnickiego. Gruntownie odbudowany po zniszczeniach I i II wojny światowej. Gotycka ceglana, oszkarpowana budowla, kryta dwuspadowym dachem, składa się z prezbiterium i szerszej nawy, oraz dobudowanych w późniejszych wiekach od północy trzykondygnacyjnej wieży i kruchty, od południa kaplicy. Sklepienia w prezbiterium i nawie krzyżowo – żebrowe. Zachowała się gotycka, piaskowcowa tablica erekcyjna. W centralnej części płaskorzeźba przedstawia, Matkę Boską z Dzieciątkiem na tronie, po bokach postacie fundatorów kościoła Dobiesława Oleśnickiego i jego żonę Katarzynę z herbami Dębno i Korczak, oraz świętych  Zygmunta i Katarzynę. Ołtarz neogotycki. Obok kościoła murowana barokowa dzwonnica.


Słupia Nadbrzeżna
            Kościół pw. św. Barbary, późnoklasycystyczny, zbudowany 1840 - 1842 z fundacji Alojzego Leszczyńskiego – żołnierza wojsk Księstwa Warszawskiego. Orientowany, murowany, na planie prostokąta z wydzielonym wewnątrz węższym prezbiterium, zakrystią i skarbczykiem po bokach.  Dach dwuspadowy, kryty blachą. W 1892 dobudowano do fasady zach. niewielką kruchtę. Sklepienie w prezbiterium kolebkowe, w nawie strop płaski. Wyposażenie barokowe.
W ołtarzu głównym kopia obrazu MB Częstochowskiej, na zasłonie obraz Najśw. Serca Jezusowego. W bocznych, umieszczonych  we wnękach nawy, od pn. św. Barbary, od pd. św. Alojzego. Ambonę zdobią obrazy Ewangelistów. Pod chórem żelazne epitafium fundatora kościoła i jego żony Honoraty.


Sobótka
            Kościół pw. św. Małgorzaty, barokowo – klasycystyczny z 1795, gruntownie odbudowany po zniszczeniach II wojny światowej. Murowany, jednonawowy z węższym prezbiterium i półkolistą absydą. Do prezbiterium przylega od pn. skarbczyk, od pd. zakrystia, od zach. kruchta. Dach dwuspadowy. Sklepienie kolebkowe z lunetami. W ołtarzu głównym obraz MB Zwycięskiej słynący łaskami.


Strzyżowice
         Kościół pw. św. Bartłomieja, zbudowany w 1783 z fundacji Felicjany z Januszewiczów Reklewskiej, w miejscu starszych, drewnianych. Murowana budowla składa się z prostokątnej nawy, do której od wsch. i pd. przylegają kruchty i  węższego prezbiterium z dobudowaną od zach. zakrystią. Dach kryty blachą. Stropy płaskie. Wyposażenie rokokowe. Ołtarze drewniane, w głównym obraz św. Bartłomieja Apostoła, zasłaniany obrazem MB Bolesnej, w bocznych, od pd. obraz św. Anny Samotrzeć, od pn. MB. Na pd. ścianie nawy tablica epitafijna z portretem fundatorki kościoła. 


Szewna
            Kościół pw. św. Mikołaja wzniesiony w 1775 – 1788 staraniem ks. Sebastiana Pisulewskiego,   wg proj. ks. Józefa Karsznickiego, razem z plebanią, wikarówkami i domem służby kościelnej tworzy jednolity kompleks. Kościół zaliczany do pereł polskiej sztuki doby stanisławowskiej, jest budowlą trójnawową, bazylikową. Do prezbiterium przylegają przedsionek, zakrystia i skarbiec. Fasada  z dwiema wieżami. Nad wejściem głównym rzeźba Chrystusa upadającego pod krzyżem. Dach dwuspadowy nad nawą główną, nad bocznymi jednospadowy, kryty blachą. Sklepienia kolebkowe. Z nawy głównej wejście do podwyższonego prezbiterium a następnie do ośmiobocznej kaplicy zwanej „Święte Świętych”,  w której ołtarz z tabernakulum w kształcie Arki Przymierza. Pod prezbiterium, podziemna kaplica Grobu Pańskiego. Polichromia iluzjonistyczna, wyposażenie wnętrza rokokowe.  Na teren cmentarza kościelnego prowadzi brama żeliwna – dzieło ostrowieckich hutników, wykonana w 1896  na wystawę w Niżnym Nowogrodzie.


Świętomarz
            Kościół pw. Wniebowzięcia Matki Boskiej, zbudowany z fundacji prepozyta kieleckiego Bogufały herbu Rogala w latach 1367 – 1434, jest gotycką, orientowaną budowlą kamienną, otynkowaną,  jednonawową z wielobocznie zamkniętym prezbiterium. W późniejszych wiekach dobudowano zakrystię, kaplicę i dwie kruchty. Dach dwuspadowy. Zachowała się romańska, kamienna chrzcielnica i gotyckie portale. Wyposażenie wnętrza barokowe. Obok kościoła drewniana dzwonnica.


Święty Krzyż
            Zespół klasztorny, założony w czasach Bolesława Krzywoustego dla zakonu benedyktynów, składa się z kościoła i zabudowań klasztornych. Kościół pw. Trójcy Świętej zbudowany  w latach 1781-1806, w miejscu starszej świątyni, zniszczonej przez pożar, jest budowlą jednonawową  zamkniętą barokowymi fasadami od wschodu i zachodu. Nad kruchtą odbudowana wieża. Klasycystyczne wnętrze zdobi siedem ołtarzy  z obrazami Franciszka Smuglewicza, w ołtarzu głównym obraz Trójcy Przenajświętszej, w bocznych płótna nawiązują do historii zakonu benedyktyńskiego i legendy powstania klasztoru na Świętym Krzyżu. Obok kościoła, zakrystia z XVII wieczną drewnianą boazerią z szafkami i oryginalny lawaterz marmurowy z ok.1620r. W przylegającej do zakrystii kaplicy, zbudowanej w 1620 r. przez wojewodę lubelskiego Mikołaja Oleśnickiego, jako kaplicę grobową, nagrobek rodziny fundatora, ołtarz i portal wykonane z kieleckiego marmuru. W kopule nakrywającej kaplicę freski przedstawiające Chrystusa, Matkę Bożą, Św. Benedykta, Św. Scholastykę i dwunastu apostołów. Na ścianach iluzjonistyczna polichromia Mateusza  Reichana. W ołtarzu przechowywane są relikwie Drzewa Krzyża Świętego.  Gotyckie krużganki otaczające wirydarza, posiadają sklepieniami krzyżowo – żebrowe z kamiennymi zwornikami. Na południowej ścianie kościoła, odsłonięte fragmenty pierwotnej romańskiej świątyni i barokowy nagrobek z czarnego marmuru, w kształcie ołtarza,  poświęcony zmarłym zakonnikom. W północnej części krużganków wejścia do części mieszkalnej Oblatów, obecnych gospodarzy klasztoru, dawnej apteki i szpitala. W części zabudowań klasztornych  mieści się Muzeum Misyjne z ekspozycją ukazującą historię klasztoru  oraz zbiory misjonarzy z różnych części świata i  Muzeum Przyrodniczo-Leśne Świętokrzyskiego Parku Narodowego  ze zbiorami geologicznymi, florystycznymi i faunistycznymi parku. W południowej ścianie kościoła, wejście do krypty Jeremiego Wiśniowieckiego, słynnego pogromcy kozaków. Obok zespołu klasztornego wolnostojące dzwonnica i brama.


Tarczek
            Kościół pw. św. Idziego wzniesiony w XIII w. z ciosów piaskowcowych, orientowany, jest budowla romańską, jednonawową z węższym i niższym prezbiterium, krytą dwuspadowym dachem. W wiekach późniejszych dobudowano do prezbiterium zakrystię, do nawy kruchtę. W prezbiterium sklepienie krzyżowe, w nawie strop płaski. W  ołtarzu głównym, renesansowy tryptyk z 1540 r., z postacią Chrystusa Zmartwychwstałego w polu środkowym. Zachowały się: romańska chrzcielnica, gotycka płaskorzeźba, fragmenty fryzu plecionkowego i późnorenesansowej polichromii. Obok kościoła drewniana dzwonnica z pocz. XIX w.


Tarłów
            Kościół pw. Trójcy Świętej, zbudowany w 1645 – 1655 z fundacji Zbigniewa Oleśnickiego starosty opoczyńskiego i kasztelana wiślickiego. Zaprojektowany przez Jana Zaorę  orientowany, wczesnobarokowy, jednonawowy z prezbiterium zamkniętym półkoliście i dwiema bliźniaczymi kaplicami. Fasada dwukondygnacjowa  ujęta w dwie wieże, nad portalem kartusz z herbem „Dębno” – Oleśnickich, powyżej płaskorzeźba Trójcy Świętej. Wnętrze kościoła sklepione kolebkowo z lunetami i pokryte bogatą dekoracją stiukową, częściowo polichromowaną, w prezbiterium z motywami roślinnymi i sceną Wniebowzięcia, w kaplicy pn. Matki Bożej sceny z życia Matki Bożej, w kaplicy pd. Pana Jezusa sceny alegoryczne na temat znikomości życia ludzkiego tzw. „Taniec śmierci”. Nawę i prezbiterium obiega galeryjka. Wyposażenie kościoła barokowe. W ołtarzu głównym obraz  Trójcy Świętej. W podziemiach krypty grobowe. W krypcie Oleśnickich spoczywa Anna Stanisławska pierwsza polska poetka.


Waśniów
            Kościół pw. św. św. Piotra i Pawła, zbudowany w 1656, na miejscu drewnianego z XIV w., orientowany, późnorenesansowy, murowany z kamienia, otynkowany. W 1882 wydłużono nawę. Jest budowlą jednonawową z węższym, kwadratowym prezbiterium, do którego przylega od wsch. wieloboczna zakrystia, do nawy dostawione  dwie kaplice, od pn. większa i mniejsza od pd. do której przylega kruchta. Na zewnątrz, we wnęce szczytowej prezbiterium rzeźba św. Piotra Apostoła lub jak głosi tradycja Wespazjana Kochowskiego. Dach dwuspadowy, kryty blachą. Sklepienie w prezbiterium krzyżowe, w nawie i kaplicach kolebkowe. Prezbiterium i kaplice otwarte do nawy arkadami. Wyposażenie barokowe i rokokowe. W ołtarzu głównym krucyfiks adorowany przez anioły z figurami patronów kościoła po bokach i Trójcy Świętej w zwieńczeniu. W ołtarzach bocznych obrazy: od pn. św. Jana Kantego, od pd.  św. Stanisława. W kaplicy od pn. ołtarz z potrójnym, wystawianym stosownie do okoliczności obrazem: św. Piotra i Pawła, św. Antoniego i św. Anny. W pd. kaplicy obraz MB Szkaplerznej, zwany również obrazem MB Witosławskiej, przeniesiony z kaplicy na Górze Witosławskiej. Tablice epitafijne, w nawie rodziny Reklewskich, w kaplicy Wespazjana Kochowskiego. Obok kościoła dwukondygnacyjna, późnobarokowa dzwonnica, kryta dachem namiotowym.


Wąchock
            Zespół architektoniczny opactwa cystersów z pocz. XIII w. mimo wielu przebudów  i zmian w kolejnych wiekach, należy do najcenniejszych przykładów architektury romańskiej. Kościół p.w. Najświętszej Marii Panny i Św. Floriana zbudowany z szarych i brunatno – szarych ciosów kamienia układanych w naprzemianległe pasy, jest budowlą trójnawową z wyodrębnionym transeptem, nakryty dachem dwuspadowym. Budowniczym  kościoła był brat Simon sprowadzony z Włoch. Kościół na planie krzyża łacińskiego, jest trójnawową bazyliką z transeptem i prostokątnym prezbiterium. Wewnątrz nawy boczne otwarte do głównej arkadami wspartymi na filarach, nakryte sklepieniem krzyżowo - żebrowym. Z transeptu wejście do bliźnich kaplic  przylegających do prezbiterium : kaplica  Św. Anny od południa  i Serca Jezusowego od północy. Do nawy północnej dobudowano w XVII w. kaplicę bł. Wincentego Kadłubka. Wyposażenie wnętrza barokowe i rokokowe. Ołtarz główny neoromański z obrazem Matki Bożej Miłosierdzia, patronki cystersów. Na uwagę zasługują organy z bogatą dekoracja snycerską. Zabudowania klasztorne, składające się z trzech skrzydeł, od północy przylegają do kościoła, od zachodu, południa i wschodu otaczają romańskie krużganki, w środku których znajduje się czworoboczny wirydarz. Z pierwotnych XIII wiecznych zabudowań  klasztornych zachował się oryginalny, romański kapitularz, zbudowany na planie kwadratu, wsparty na czterech kolumnach i sześciu wspornikach. Kapitularz z romańskimi detalami architektonicznymi i bogatą ornamentyką roślinną, zaliczany jest do najpiękniejszych wnętrz romańskich w Polsce. Równie  ciekawym pomieszczeniem jest fraternia – sala do pracy zakonników ze sklepieniem krzyżowo – żebrowym  wspartym na czworobocznym filarze. W południowym skrzydle klasztoru, wczesnogotycki refektarz, sala jadalna zakonników. Obok furty klasztornej Muzeum Pamięci Walki o Niepodległość Narodu, w którym eksponaty pochodzące z bogatej kolekcji ks. ppłk. Walentego Ślusarczyka. W krużgankach krypta „Ponurego” – w której złożono prochy legendarnego dowódcy AK majora Jana Piwnika /1912-1944/. Na murze okalającym dziedziniec klasztorny, ekspozycja licznych tablic pamiątkowych upamiętniających działalność zgrupowań partyzanckich - Panteon Pamięci Podziemnego Państwa Polskiego 1939-45.


Włostów        
            Kościół pw. św. Jana Chrzciciela, późnoromański z XIII w., wielokrotnie przebudowywany w późniejszych wiekach, orientowany, jednonawowy z węższym i niższym prezbiterium. Od zach. dobudowana  pięciokondygnacyjna wieża, od pn. zakrystia i kaplica, od pd. kruchta. Sklepienie w nawie kolebkowe, w prezbiterium krzyżowe. Dach kryty blachą. Wsch. szczyty nawy i prezbiterium ozdobione gotyckimi sterczynami. Zachowała się  późnoromańska polichromia i gotyckie portale. W kaplicy ołtarz bł. Wincentego Kadłubka. W latach 1945 – 1947 kościół gruntownie odbudowany po zniszczeniach wojennych.


Wojciechowice         
            Kościół pw. św. Wojciecha, gotycki, ufundowany w 1362 przez Wojsława herbu Wilczekosy – kanonika sandomierskiego. Zbudowany z kamienia, otynkowany,  jednonawowy, z węższym prezbiterium na planie kwadratu. Do nawy od pn. przylega kaplica MB z  XVII w., fundacji  podskarbiego koronnego Tymoteusza Ligenzy z kryptą grobową, od zach. kruchta. Do kaplicy od wsch. przylega zakrystia. Dach dwuspadowy. W prezbiterium sklepienie krzyżowo-żebrowe ze zwornikiem z herbem Wilczekosy, w nawie strop płaski. Prezbiterium zdobi polichromia Wojciecha Gersona, powstała w 1891 z inicjatywy proboszcza  ks. Władysława Fudalewskiego - historyka i regionalisty. Wyposażenie barokowe i rokokowe. W ołtarzu głównym obraz św. Wojciecha. W kaplicy słynący łaskami obraz MB Szkaplerznej. Na pd. zewnętrznej ścianie nawy kościoła tablica erekcyjna.


Wszechświęte           
            Kościół pw. Wszystkich Świętych, zbudowany w 1462 z fundacji Jakuba i Andrzeja Grocholskich, w późniejszych wiekach wielokrotnie przebudowywany. Jest budowlą  gotycką z kamienia ciosanego, orientowany, oszkarpowany, otynkowany, jednonawowy z węższym i niższym  prezbiterium, do którego przylega zakrystia i skarbczyk. Kruchty: boczna od pd. i zach.  na przedłużeniu nawy. Od pd. nad kruchtą tablica erekcyjna. Dach dwuspadowy, kryty blachą. W nawie strop płaski, w prezbiterium sklepienie kolebkowo – krzyżowe.  Wyposażenie barokowe i rokokowe. W ołtarzu głównym: obraz Wszystkich Świętych, w bocznych  Świętej Trójcy i MB z Dzieciątkiem. W otoczeniu kościoła dzwonnica z XIX w., ufundowana przez Jacka Małachowskiego herbu Nałęcz. 


 
Wróć do spisu treści | Wróć do menu głównego