Stanisław Saski - Oficjalna Strona Oddziału Świętokrzyskiego PTTK im. St. Jeżewskiego w Ostrowcu Św Al. 3-ego Maja 5, tel. (41) 265-25-24

Idź do spisu treści

Menu główne:

BIOGRAMY > S - Ż
Stanisław Leon Saski urodził się 11 kwietnia 1886 r. w Radomiu. Był synem Juliusza i Józefy z Gackich. Ojciec jego był właścicielem radomskiego browaru, założonego w 1812 roku przez Aleksandra Kłosińskiego oraz zbudowany w 1908 roku browaru w Ostrowcu. Miał liczne rodzeństwo. Po śmierci ojca, w wyniku podziału majątku, współwłaścicielami browaru w Ostrowcu zostało rodzeństwo: Stanisław, Juliusz i Maria Cybulska. Zakładem kierował Stanisław Saski, który ukończył Szkołę Techniczną o kierunku piwowarskim w Berlinie. Stanisław Saski był dwukrotnie żonaty. Z pierwszą żoną Zofią z Juszkiewiczów miał córkę Zofię (ur. 17 lipca 1916). Z drugą żoną Marią z Gawrońskich miał dwóch synów: Juliusza Antoniego ( 5 stycznia 1929) i Andrzeja Józefa ( 9 marca 1931).
Stanisław Saski naznaczył swoją osobowością wiele poczynań społecznych i politycznych w mieście. Dnia 12 sierpnia 1914 roku, kiedy administracja rosyjska opuściła Ostrowiec, władze austriackie wyraziły zgodę na powołanie Komitetu Obywatelskiego, który w 1915 r. przekształcił się w Radę Miejską. Jednym z powołanych wówczas członków rady był Stanisław Saski. Następnie w pierwszych wyborach, które odbyły się 10 lipca 1918 r. według ordynacji opartej na systemie kurialnym, został wybrany radnym z kurii właścicieli przedsiębiorstw przemysłowych i handlowych a także delegatem Ostrowca na sejmik powiatowy. Głównym zadaniem pierwszej Rady Miejskiej było stworzenie ram organizacyjnych dla samorządu. Dla zapewnienia ładu i porządku powołano Komitet Bezpieczeństwa, którym kierował Stanisław Saski, na jego wniosek Rada Miasta dokonała reorganizacji milicji. Również z inicjatywy Stanisława Saskiego, Rada Miasta na posiedzeniu w dniu 18 października 1918 r. skierowała do Rady Regencyjnej w Warszawie deklarację w sprawie powstania niepodległej Polski. Fragment uchwały zawierał słowa:„…naród polski winien wziąć losy w swoje ręce, ażeby powołać do życia wolną i niepodległą Polskę”.
W 1916 roku, kiedy opiekę nad szkolnictwem powszechnym przejęła Rada Szkolna miasta Ostrowca, w jej skład obok Stanisława Czerwieńskiego, Adama Mrozowskiego, Antoniego Zemsty i ks. Adama Adamczyka wszedł Stanisław Saski.
Miał swój wkład w powstanie i działalność różnych ostrowieckich instytucji. W 1926 roku został prezesem zarządu Spółdzielczego Banku Przemysłowo - Rolnego, a w 1936 Kasy Spółdzielczej „Wzajemna Pomoc”. W 1933 r. został członkiem zarządu Spółdzielczego Banku Przemysłowców Ostrowieckich i założycielem Ostrowieckiej Chrześcijańskiej Kasy Bezprocentowej. Był również współwłaścicielem cegielni „Jadwigów”, „Spółki Handlowej” i Towarzystwa Akcyjnego „Witulin” w Dołach Biskupich.
Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Ostrowcu, Stanisławowi Saskiemu, jego bezinteresownej ofiarności w ogromnym stopniu zawdzięcza powstanie w 1926 r. Muzeum PTK. Kiedy oddział po burzliwych latach I wojny światowej z trudem wznawiał działalność, Stanisław Saski ofiarował w nowym budynku przy ulicy Górzystej 3 lokal składający się z kilku pomieszczeń na siedzibę oddziału, bibliotekę i muzeum. Gromadziło ono eksponaty z dziedziny archeologii, geologii, historii, numizmatyki, fotografii. Stanisław Saski ofiarował muzeum starą litografię „Poranek w Ostrowcu” Feliksa Piwarskiego. Uroczyste otwarcie, na którym wybitny krajoznawca, delegat Rady Głównej PTK Aleksander Janowski wygłosił odczyt o muzealnictwie w Stanach Zjednoczonych, miało miejsce 21 marca 1927 roku.
Wybuch II wojny światowej zniweczył wieloletni dorobek kulturalny placówki, Oką był oddział PTK w Ostrowcu Świętokrzyskim. Niemcy zlikwidowali muzeum, udało się uratować tylko nieliczne eksponaty, w tym najcenniejszy, zakupiony z dobrowolnych składek członków PTK - „skarb kunowski”. W nocy z 15 na 16 września 1942 roku Niemcy w odwecie za wysadzenie gazociągu i mostu kolejowego na Kamiennej przez grupę dywersyjną Związku Odwetu ZWZ, aresztowali trzydziestu zakładników – należących do elity kulturalnej i politycznej Ostrowca Świętokrzyskiego. W dniu 30 września o godz. 16:00 okupanci dokonali egzekucji na rynku w Ostrowcu Świętokrzyskim. Wśród dwudziestu dziewięciu powieszonych (jeden popełnił samobójstwo w czasie śledztwa) był Stanisław Saski. Miał 56 lat. W miejscu egzekucji stoi pomnik autorstwa Beaty Karaś przedstawiający zerwany sznur wyrywający kostki bruku, obok tablica z nazwiskami straconych osób. Pamiątkowa tablica z nazwiskami powieszonych znajduje się także przy głównym wejściu do kolegiaty p.w. św. Michała Archanioła. Stanisław Saski spoczywa na Cmentarzu – Mauzoleum przy ulicy Denkowskiej, razem z innymi ofiarami hitlerowskiego terroru.
Żona Maria, niepracująca nauczycielka języka francuskiego, w okresie niemieckiej okupacji uczestniczyła w akcji tajnego nauczania. W mieszkaniu Saskich na tajnych kompletach dla młodzieży szkół średnich nauczało trzynastu nauczycieli.
W Ostrowcu Świętokrzyskim po rodzinie Saskich pozostały zabudowania browaru, po wojnie odebrane prawowitym właścicielom, przez lata niszczone, obecnie adoptowane na Miejskie Centrum Kultury i Biuro Wystaw Artystycznych oraz willa zbudowana wg projektu Władysława Hermana, w której obecnie mieści się Urząd Stanu Cywilnego.
 
Wróć do spisu treści | Wróć do menu głównego