Historia - Oficjalna Strona Oddziału Świętokrzyskiego PTTK im. St. Jeżewskiego w Ostrowcu Św Al. 3-ego Maja 5, tel. (41) 265-25-24

Idź do spisu treści

Menu główne:

HISTORIA I PATRON
Historia Oddziału PTK – PTTK w Ostrowcu Świętokrzyskim

Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Ostrowcu powstał 13 września 1913 roku. Jego założycielami byli: Jan Żakowski, Stefan Czapliński, ks. Władysław Chrzanowski, Alina Makarewiczówna i Stefan Stachurski. Biuro oddziału mieściło się w domu pierwszego prezesa Jana Żakowskiego przy ulicy Siennieńskiej 34.

Na pierwszym zebraniu członków 12 listopada odczyt pt. „Piękno naszego kraju” wygłosił wiceprezes Rady Głównej PTK Mikołaj Wisznicki. Zaczęto organizować pierwsze wycieczki krajoznawcze do Iłży, Bodzentyna, Opatowa, Nietuliska i na Święty Krzyż, planowano założyć bibliotekę, czytelnię, gromadzić zbiory krajoznawcze. Tę krótką, ale aktywną działalność przerwał wybuch I wojny światowej.


Pierwsza siedziba Oddziału PTK w Ostrowcu

Wznowienie działalności nastąpiło jesienią 1924 roku. Okres międzywojenny był bardzo bogaty w różnorakie przedsięwzięcia. W 1925 roku zorganizowano wyprawę naukową do neolitycznych kopalni krzemienia pasiastego w Krzemionkach. Wyprawą kierował dr Józef Żurowski, a uczestniczył w niej Jan Samsonowicz, odkrywca prehistorycznego obiektu. Rozpoczęły się prace badawcze i starania o ochronę obiektu, a zgromadzone wówczas eksponaty dały początek zbiorom nowo tworzonego muzeum. Na siedzibę Oddziału i Muzeum PTK w roku 1926, Stanisław Saski ofiarował pomieszczenia przy ulicy Górzystej 3. Kierownictwo muzeum powierzono Mieczysławowi Radwanowi. Kustoszem została Maryla Żakowska. Muzeum gromadziło eksponaty z dziedziny archeologii, geologii, historii, numizmatyki, fotografii. Otwarcie miało miejsce rok później. W uroczystości uczestniczył Aleksander Janowski, wybitny krajoznawca i podróżnik, który z tej okazji wygłosił odczyt o muzealnictwie w Stanach Zjednoczonych. Oprócz wystaw stałych organizowano czasowe, np. „Ceramiki ludowej z ośrodków garncarskich Denkowa, Iłży i Łagowa”, „Polska w grafice artystycznej i portret w sztuce medalierskiej”. Muzeum uczestniczyło również w organizacji eksponowanej w Kielcach i Warszawie „Wystawy Świętokrzyskiej” prezentującej dzieje i dorobek regionu. Dużym przedsięwzięciem było zakupienie z dobrowolnych ofiar członków tzw. „skarbu kunowskiego”.
   
Siedziba Oddziału i Muzeum PTK w okresie międzywojennym przy ul. Górzystej
W 10. rocznicę odzyskania niepodległości Polski, Oddział wydał „Monografię Ostrowca.” Praca pod redakcją M. Radwana ukazała się w wydaniu broszurowym „Ostrowiec 1924r.” W „Ziemi” ukazywały się artykuły: M. Radwana „ O Krzemionkach Opatowskich”, „Dolina rzeki Kamiennej w programie Staszica i Drucko-Lubeckiego”, „Pierwotne hutnictwo żelaza na północnym zboczu Łysogór”, M. Żakowskiej „Denków, ośrodek przemysłu ceramicznego w powiecie opatowskim.”

Oddział dwukrotnie wydał serie pocztówek – dorobek sekcji fotograficznej, na których przedstawione były widoki Ostrowca i najbliższej okolicy. Autorami zdjęć byli Stanisław Żakowski, Julian Żakowski i Tadeusz Rekwirowicz.

W roku 1927 wytyczono pierwsze szlaki turystyczne wiodące z Ostrowca, Ćmielowa i Nietuliska na Święty Krzyż, a następne w roku 1930 z Ćmielowa do Bałtowa i z Wąchocka do Bodzentyna. W tym czasie wspólnie z Oddziałami PTK w Sandomierzu i Kielcach wydano mapę szlaków turystycznych.

14 września 1930 roku odsłonięto na dzwonnicy w Ćmielowie, ufundowaną przez oddział, tablicę poświęconą wybitnemu przyrodnikowi prof. Marianowi Raciborskiemu. Na uroczystości przemawiał prof. dr Władysław Szafer. Z tej okazji wydano broszurę „O pomnik prof. Mariana Raciborskiego” –autorstwa M. Radwana.

Wspólnie z Powszechnym Uniwersytetem Regionalnym im. Stanisława Konarskiego w Sandomierzu w roku 1931 zorganizowano w Ostrowcu Zjazd Regionalny poświęcony sprawom dorzecza Kamiennej. Referaty wygłosili Antoni Łazarczyk, M. Radwan i dr Roman Jakimowicz. Natomiast wspólnie z oddziałem opatowskim 21 lutego 1932 roku zorganizowano uroczystość poświęconą 68 rocznicy stracenia mjr Topora –Ludwika Zwierzdowskiego w Opatowie. W tym samym roku działacze ostrowieccy wspólnie z opatowskimi i sandomierskimi zorganizowali zjazd regionalny poświęcony dyskusji nad Słownikiem Geograficznym.

Już w 1926 roku z inicjatywy M. Żakowskiej powstały w Ostrowcu pierwsze Koła Krajoznawcze przy Szkole Handlowej, Seminarium Nauczycielskim i Szkole Rzemieślniczej. Dla członków kół Zarząd Oddziału organizował konkursy krajoznawcze na opisy wsi i zwyczajów ludowych. Wyróżnione prace drukowano w miesięczniku „Orli Lot”. Koło im. Mariana Raciborskiego przy Gimnazjum Męskim uczestniczyło w dniach 16-22 czerwca 1933 roku w Krajowym Zjeździe Kół Krajoznawczych Młodzieży Szkolnej PTK w Bydgoszczy.

Oprócz wymienionych już nazwisk należy zaznaczyć również takie jak: Feliks Bykowski, Szczepan Bratkowski, Henryk Hoyer, Stanisław Izdebski, Władysław Jaślan, Antoni Łazarczyk, Stanisław Makarewicz, Waleria Makarewiczówna, Stanisław Mieczyński, Adam Mrozowski, Stanisław Rurański, którzy na trwałe zapisali się na kartach historii naszego miasta i krajoznawstwa. Wybuch II wojny światowej przerwał działalność i poczynił wielkie szkody, zniszczeniu uległ cały dorobek kulturalny i materialny Oddziału. Niemcy zniszczyli bogatą bibliotekę, zlikwidowano muzeum, zdołano zabezpieczyć tylko niektóre eksponaty w tym „skarb kunowski” – 73 dukatów złotych i 843 srebrnych monet. Hitlerowcy zamordowali oddanych działaczy Stanisława Saskiego i Stanisława Żakowskiego, w Oświęcimiu zginął Franciszek Kubala. Wielu zmarło lub wyjechało z Ostrowca. Na dziesięć lat zamarła działalność, której wznowienie nastąpiło dopiero 23 kwietnia 1948 roku dzięki staraniom przedwojennych działaczy: Maryli Żakowskiej, Stanisława Jeżewskiego i Jana Szymańskiego.

Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego – kontynuator 37 letniej działalności PTK w Ostrowcu Świętokrzyskim powstał 17 grudnia 1950 roku. Na liście założycieli PTTK widnieje 56 nazwisk, między innymi: Stanisława Jeżewskiego, Tadeusza Rekwirowicza, Henryka Łazarczyka, Wojciecha Kotasiaka, Jerzego Łępicza, Eugeniusza Dziewulskiego, Stanisława Łazarczyka, Wandy Fitzner, Wacława Domańskiego, Jerzego Łady, Tadeusza Bajka, Sabiny Rekwirowicz, Krzysztofa Kasprzyka, Anny Ślęzak, Stanisława Chwista, Erazma Lewaczyńskiego, Narcyza Pawłowicza, Dobrosława Kostkowskiego, Rajmunda Żaka.

Pomimo że oddział przez wiele lat powojennych borykał się z trudnościami lokalowymi, dzięki oddanym działaczom jego działalność rozwijała się w różnorakich dziedzinach.

Już w roku 1954 powstało Koło PTTK przy Hucie im. M. Nowotki, a następnie przy kolejnych zakładach pracy: Cukrowni „Częstocice”, Spółdzielni Drukarsko – Introligatorskiej, Powszechnej Spółdzielni Spożywców, Ostrowieckich Zakładach Materiałów Ogniotrwałych, Oddziale PKS, Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej i Rejonowym Urzędzie Telekomunikacji oraz przy Fabryce Maszyn Rolniczych w Kunowie, Fabryce Porcelany w Ćmielowie. Istniało również Koło Prawników. W roku 1976 roku powstały koła przy Zakładzie Nr 1 ZZPO „Wólczanka” i przy Zakładzie Przemysłu Odzieżowego „Modar”.

W roku 1957 nastąpiła reaktywacja zlikwidowanych w roku 1951 Szkolnych Kół Krajoznawczo – Turystycznych. Powstały koła przy Technikum Mechaniczno – Hutniczym, LO im. J. Chreptowicza, Zasadniczej Szkole Zawodowej, Koło Międzyszkolne PTTK, „Łaziki” przy Państwowym Zakładzie Wychowawczym. W następnych latach zorganizowano koła SKKT-PTTK w kolejnych placówkach.

Powołana w roku 1955 Komisja Opieki nad Zabytkami przez wiele lat opiekowała się najcenniejszym zabytkiem, czyli neolitycznymi kopalniami krzemienia w Krzemionkach oraz zabytkami architektury, techniki, przyrody, cmentarzami. Edmund Dziewulski- członek komisji wystąpił w 1966 r na Kongresie Kultury Polskiej, omawiając stan badań oraz znaczenie dla nauki neolitycznych kopalni w Krzemionkach. Komisja w roku 1959 podjęła starania o utworzenie muzeum w częstocickim pałacu, a w roku 1970 jej przewodniczący Stanisław Jeżewski z własnych funduszy oznakował żeliwnymi tablicami miejsca walk powstańczych 1863 roku w Bodzechowie, Czarnej Glinie, Czętocicach i Sudole. Piaskowcowe płyty zostały umieszczone na powstańczych mogiłach w Kunowie i Sudole oraz na ścianie kaplicy położonej przy Trakcie Iłżeckim.

W roku 1973 oddział wspólnie z SKKT – PTTK „Łaziki” zorganizował pierwszy rajd, był to Ogólnopolski Rajd Ziemi Kieleckiej –Krzemionki 73 dla wychowanków Państwowych Zakładów Wychowawczych. Następne rajdy to: Rajd Primaaprilisowy – Bodzechów 74, Rajd Sylwestrowy – Kunów 78, Rajd Szlakami Miejsc Pamięci Narodowej – Małachów 82, Rajd Śladami Patrona Oddziału -Krzemionki 91, Rajd Uśmiech Dziecka –Nietulisko 92, Rajd Zimowy – Nietulisko 93, Rajd Legionowym Szlakiem – Góry Pęchowskie 2000, Wędrówki Krajoznawcze – Krzemionki 2002.

Oddział organizował wystawy okolicznościowe, pierwszą w 1956 roku poświęconą Adamowi Mickiewiczowi w setną rocznicę śmierci poety, następne to:. „Stare górnictwo i hutnictwo”, a z okazji obchodów Dni Oświaty Książki i Prasy - wystawę książki turystycznej w roku 1960. Był również wydawcą serii pocztówek z widokami Ostrowca Świętokrzyskiego i okolic.

W roku 1964 nastąpiła inauguracja pracy Koła Przewodników. Legitymacje przewodnika otrzymało 8 osób. W roku 1970 oddział przejął obsługę ruchu turystycznego w Krzemionkach. Udostępniono do zwiedzania dwa szyby oraz zbiory muzealne. Kurs przewodników po „Krzemionkach”, ukończyło 12 osób. W następnych latach organizowano kolejne kursy. W roku 1972 Koło Przewodników było organizatorem IX Szkoleniowego Zjazdu Przewodników. W programie zjazdu było zwiedzanie neolitycznej kopalni w Krzemionkach. Następne Szkoleniowe Zjazdy Przewodników zorganizowano w roku 1984 i w 1992. Dużym wydarzeniem w życiu koła była organizacja w roku 2008 XXIV Ogólnopolskiej Pielgrzymki Przewodników Turystycznych na Jasną Górę.

Komisja Turystyki Pieszej powstała w roku 1977. Do największych działań komisji należy: organizacja w roku 1980 Wojewódzkiego Zlotu Przodowników Turystyki Pieszej w Krzemionkach, powołanie w roku 1979 Referatu Weryfikacyjnego Odznaki Turystyki Pieszej, a w roku 1989 Referat Weryfikacyjny Górskiej Odznaki Turystycznej, współorganizacja XXVIII OWRP- „Góry Świętokrzyskie – 87”, wytyczenie i oznakowanie szlaku turystycznego koloru niebieskiego z Pętkowic przez Skarbkę, Bałtów, Krzemionki, Sudół, Kaplicę do Kunowa, było to wydłużenie szlaku Grzegorzowice – Kunów. Organizacja XLV OWRP -„Świętokrzyskie 2004”.

W roku 1973 oddział obchodził 60 – lecie. Z tej okazji otrzymał sztandar oraz miano „Świętokrzyski”. Wydano „Zarys Historii Oddziałów PTK – PTTK w Ostrowcu Św. 1913 – 1973” autorstwa Stanisława Jeżewskiego. Kolejne rocznice uroczyście obchodzone to: 70- lecie Turystyki i Krajoznawstwa w Ostrowcu Św. i 75 - lecie Oddziałów PTK – PTTK, połączone z obchodami wojewódzkimi Światowego Dnia Turystyki. Z tej okazji wydano „Kalendarium PTK –PTTK w Ostrowcu Świętokrzyskim 1913 – 1988” opracowanego przez Alicję Mężyk. W tym samym czasie Zarząd Oddziału wystąpił z wnioskiem do ZG PTTK o honorowe członkostwo dla Stanisława Jeżewskiego. 27-28 września 1991 r. odbyła się doniosła uroczystość nadania oddziałowi imienia Stanisława Jeżewskiego –wieloletniego, zasłużonego działacza. Na siedzibie oddziału odsłonięta została płyta poświęcona Patronowi. W tym czasie imię Stanisława Jeżewskiego otrzymał również szlak turystyczny Pętkowice – Święty Krzyż. Odbył się również pierwszy Rajd Śladami Patrona.

Obecnie oddział posiada własną siedzibę, kamienicę w centrum miasta. Prowadzi BORT. Posiada świetlicę i bibliotekę z bogatym księgozbiorem. Corocznie jest organizatorem siedmiu rajdów oraz wycieczek pieszych sobotnio –niedzielnych i autokarowych. Promuje region w konkursie „Moja Ojczyzna w Dolinie Kamiennej”, po raz pierwszy ogłoszonego z okazji obchodów 400 -lecia Ostrowca Świętokrzyskiego, a także etapu wojewódzkiego „Poznajemy Ojcowiznę”. Dużym zainteresowaniem cieszy się od lat organizowany etap oddziałowy Ogólnopolskiego Młodzieżowego Turnieju Turystyczno – Krajoznawczego. Przy oddziale działają: Koło Przewodników Świętokrzyskich, Koło Terenowe, Koła SKKT- PTTK, Komisja Turystyki Pieszej i Górskiej, Komisja Krajoznawcza i Ochrony Przyrody.

Dla oddania hołdu Wielkiemu Polakowi Janowi Pawłowi II, Honorowemu Członkowi PTTK i Honorowemu Przewodnikowi, oddział był fundatorem tablicy na „Szlaku Papieskim”, której odsłonięcie i poświęcenie odbyło się 4 października 2009 roku. Fundusze na tablicę pochodziły z cegiełek rozprowadzonych wśród członków i sympatyków PTTK.

Działalność oddziału jest możliwa dzięki oddanej pracy wielu działaczy. Należy wymienić tych, którzy odeszli: patrona oddziału - Stanisława Jeżewskiego, Wacława Domańskiego, Eugeniusza Dziewulskiego, Edmunda Gintera, Bogusławę Januszównę, Henryka Łazarczyka, Konstantego Mazurkiewicza, Tadeusza Rekwirowicza, Edwarda Szylkę, Jana Szymańskiego. Postaciom tym poświęcony jest „Słownik Biograficzny Krajoznawców Kielecczyzny” opracowany pod redakcją Andrzeja Rembalskiego.

Oddział za swoją działalność w roku 1975 z okazji obchodów 25 – lecia powstania PTTK został wyróżniony Złotą Honorową Odznaką PTTK, a w roku 2006 otrzymał Odznakę Honorową za Zasługi dla Turystyki przyznaną przez Ministra Gospodarki. 
   
Obecna siedziba oddziału przy Alei 3 Maja 5


Tablica pamiątkowa poświęcona patronowi
 
Wróć do spisu treści | Wróć do menu głównego