REFERATY - Oficjalna Strona Oddziału Świętokrzyskiego PTTK im. St. Jeżewskiego w Ostrowcu Św Al. 3-ego Maja 5, tel. (41) 265-25-24

Idź do spisu treści

Menu główne:

Z ŻYCIA ODDZIAŁU > KONGRES KRAJOZNAWSTWA POLSKIEGO
Referaty wygłoszone na Sejmiku Krajoznawczym,
zorganizowanym w Kielcach w dniu 26 października 2019 roku,
pod hasłem ,,Krajoznawstwo w Świętokrzyskiem - wczoraj, dziś i jutro"







Alicja Mężyk

KRAJOZNAWSTWO I TURYSTYKA MŁODZIEŻOWA
 W ODDZIALE PTTK IM. STANISŁAWA JEŻEWSKIEGO W OSTROWCU ŚWIĘTOKRZYSKIM

          „Krajoznawstwo jest zdobywaniem wiedzy o kraju drogą wędrówek i wycieczek…Każdy krajoznawca musi być turystą, bo bez podróży po kraju nie ma krajoznawstwa, ale nie każdy turysta jest krajoznawcą”. Myśli definiujące krajoznawstwo i turystykę Mieczysława Orłowicza, nestora turystyki polskiej, wybitnego krajoznawcy, autora wielu przewodników, który pieszo przemierzył tysiące kilometrów, Tomasz Wągrowski wyłuskał w zbiorach Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, opracował i wydał z okazji 130. rocznicy urodzin w publikacji „Mieczysław Orłowicz na szlakach Gór Świętokrzyskich”.
          Oddział nasz od początku istnienia łączy te dwa aspekty, turystykę i krajoznawstwo, tak było, gdy Oddział PTK w 1914 roku, zorganizował pierwszą wycieczkę do Nietuliska, tak było po powstaniu PTTK i tak jest nadal. Każdy rajd ma swój temat wiodący. Na program rajdu składa się przejście trasy pieszej, zwiedzanie obiektów dziedzictwa kulturowego, konkurs krajoznawczy i ognisko turystyczne na zakończenie. Każdy uczestnik rajdu otrzymuje pamiątkowy znaczek - plakietkę. W okresie od 1974 roku, kiedy formalnie zorganizowano pierwszy rajd z regulaminem, znaczkiem rajdowym i ogniskiem, inicjowano organizację nowych rajdów, jedne przetrwały, niektórych organizacji zaniechano. Obecnie oddział organizuje sześć dużych rajdów, w których uczestniczy od stu do trzystu osób, w większości dzieci i młodzież szkolna pod opieką wychowawców oraz trzy mniejsze imprezy organizowane przez Koło Przewodników Świętokrzyskich, w których bierze udział od dwudziestu do pięćdziesięciu osób.
         Rajd Zimowy, organizowany od 1993 roku, na przełomie stycznia i lutego, od 2013 roku jako Rajd Zimowy Szlakiem Powstania Styczniowego, w głównych celach ma poznanie postaci dowódców powstańczych, miejsc bitew i potyczek, mogił i pomników powstańczych. W tym roku na trasie 27. rajdu znalazł się Grabowiec, w okresie powstania styczniowego niewielkie miasteczko, w którym 16 kwietnia 1863 roku miało miejsce spotkanie Dionizego Czachowskiego z oddziałami Grylińskiego i Łopackiego. Rajd rozpoczął się na rynku pod pamiątkową tablicą umieszczoną w 150. rocznicę wybuchu powstania, następnie uczestnicy odwiedzili na cmentarzu parafialnym grób powstańca, oficera przybocznego Czachowskiego - Karola Sypuły oraz pomnik i zbiorową mogiłę żołnierzy Wojska Polskiego poległych we wrześniu 1939 roku w bitwie pod Iłżą. Zwiedzili także wczesnobarokowy kościół pw. św. Mikołaja. Trasa piesza rajdu prowadziła leśnymi drogami i duktami Puszczy Iłżeckiej, którymi ponad sto pięćdziesiąt lat temu prowadził swoich powstańców pułkownik Dionizy Czachowski, tymi samymi którymi po bitwie pod Iłżą, wycofywali się żołnierze września 1939 roku, a potem w czasie wojny wędrowali partyzanci Armii Krajowej Oddziału „Potoka” i innych formacji. Przy leśnym dukcie zwanym Gościńcem Ostrowieckim, w dawnych czasach pełniącym rolę szlaku handlowego z północy na południe, stoi na polanie pomnik poświęcony poległym w obławie hitlerowskiej partyzantom kapitana Wincentego Tomasika –„Potoka”. Dalej, przy tym samym gościńcu, mogiła nieznanego powstańca styczniowego. Dla uczczenia pamięci poległych bohaterów, na grobach zapalono znicze. Po pokonaniu pieszej trasy, rajd zakończył się ogniskiem na terenie Centrum Edukacji Przyrodniczej im. bp Jana Chrapka w Marculach.
W poprzednich latach była na trasie Nowa Słupia, miejsce bitwy „Pod Skałką” generała Mariana Langiewicza z Moskalami, upamiętnione pomnikiem na cmentarzu kościelnym przez podpułkownika, księdza Walentego Ślusarczyka, proboszcza parafii Nowa Słupia w latach 1960 – 1978, znanego kolekcjonera. I wejście na Święty Krzyż, gdzie również toczyły się walki, a w krypcie grobowej Oleśnickich spoczywa powstaniec styczniowy. Była na trasie Kaplica, nieistniejąca wieś przy trakcie iłżeckim z zabytkową kaplicą, wzniesioną w 1430 roku przez biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego, na której znajduje się umieszczona przez Patrona naszego Oddziału piaskowcowa płyta. Wyryty napis na płycie „MIEJSCE WALK POWSTAŃCÓW 1863 r.”, upamiętnia zwycięską bitwę Kality – Rębajło pod Lubienią 17 stycznia 1864 roku. Była Czarna Glina, mała śródleśna wieś, miejsce koncentracji oddziałów powstańczych, z kapliczką, w której wg tradycji ksiądz Kacper Kotkowski, naczelnik cywilny powstania, odprawiał msze święte dla powstańców. Był na trasie Tarłów, dawne miasto z wczesnobarokowym kościołem, w czasie powstania styczniowego, znane z pobytów Dionizego Czachowskiego i szpitala powstańczego. W murze okalającym kościół, tablica upamiętniająca udział mieszkańców w powstaniu, a na cmentarzu liczne mogiły powstańców. Był Sudół, miejsce zwycięskiej bitwy pułkownik Dionizego Czachowskiego z Moskalami.
W bitwie zwanej „Bitwą pod Jeziórkiem”, 5 maja 1863 roku zginął znany pogromca Polaków mjr Klewcow. Miejsce bitwy upamiętnia pomnik z żeliwną tablicą na głazie narzutowym.
W niedalekim sąsiedztwie pomnika, przy niebieskim szlaku pieszym w kierunku Kaplicy, mogiła powstańcza, w kierunku Krzemionek, Polana Dionizego Czachowskiego z pomnikowymi dębami pamiętającymi czasy powstania. Był na trasie Jawor Solecki, gdzie zginął z rąk dragonów, generał Dionizy Czachowski, miejsce śmierci upamiętnia obelisk wystawiony przez księdza Jana Wiśniewskiego, znanego krajoznawcę.
             
         Rajd Primaaprilisowy, organizowany od 1974 roku na przełomie marca i kwietnia, poświęcony jest poznawaniu świata przyrody. Trasy rajdu wytyczane przez Świętokrzyski Park Narodowy, Parki Krajobrazowe, rezerwaty przyrody umożliwiają poznanie osobliwości przyrody ożywionej i nieożywionej. Nie sposób wyliczyć miejsc przez które prowadziły trasy rajdowe od przeszło czterdziestu lat, warto wspomnieć, że trasa pierwszego prowadziła do Bodzechowa przez Lisiny Bodzechowskie, rezerwat utworzony dla ochrony naturalnego lasu, pozostałości Puszczy Sandomierskiej, z dziesiątkami pomnikowych drzew i roślin chronionych. Kilka razy powtarzały się trasy w okolicach Bałtowa z dwoma leśnymi rezerwatami „Modrzewie” – ze stanowiskami modrzewia i „Ulów” z aleją pomnikowych dębów. Były trasy w okolicy Nowej Słupi i Świętej Katarzyny ze zwiedzaniem Świętokrzyskiego Parku Narodowego i Muzeum Przyrodniczo - Leśnego. Powtarzały się trasy w okolicach Nietuliska, gdzie przy niebieskim szlaku pieszym, rośnie pomnikowa lipa szerokolistna, a przy budynku szkoły można podziwiać granitoidowy głaz narzutowy. Były Doły Biskupie z pomnikami przyrody w dawnych kamieniołomach: odsłonięcia geologiczne skał triasowych w kamieniołomie dolomitów dewońskich i ścianą kamieniołomu piaskowca z licznymi skamieniałościami. Do ciekawych tras rajdowych należy zaliczyć nadwiślańskie okolice Solca nad Wisłą i Zawichostu, z malowniczymi zboczami Wisły, porośniętymi mozaiką roślin chronionych, oraz zaroślami wiklinowymi nad brzegiem rzeki, dającymi ostoję licznym gatunkom ptaków. Były trasy w okolicach Iłży, przez tereny Puszczy Iłżeckiej z rezerwatem Piotrowe Pole i ze zwiedzaniem arboretum w Marculach, gdzie króluje dąb Marcel.Trasy rajdu przebiegały również w okolicach Brodów, Krynek i Lubieni, z rezerwatami przyrody: „Skały pod Adamowem”, „Skały w Krynkach”, „Rosochacz”.
          W tym roku, trasa czterdziestego szóstego rajdu prowadziła z Brodów, nad zalewem, gdzie na zboczach wzgórza rozsiane wychodnie piaskowców dolnotriasowych zachwycały swoimi kształtami i barwami i dalej przez rezerwat „Skały pod Adamowem” utworzony dla ochrony kilometrowej długości wychodni skał dolnotriasowych z różnorakimi formami baszt, ambon, okapów, kazalnic, urwisk, grzybów skalnych i stuletnim borem sosnowo-dębowym. Rajd zakończył się ogniskiem przy leśniczówce Lubienia, od której rozpoczyna się ścieżka dydaktyczna wytyczona po rezerwacie „Rosochacz”. Nie można nie wspomnieć o powtarzających się trasach rajdu prowadzących przez Krzemionki, z unikalnymi w skali światowej neolitycznymi kopalniami krzemienia pasiastego.

         W 2000 roku, z okazji obchodów 85. rocznicy Bitwy pod Konarami, zorganizowano pierwszy Rajd Legionowym Szlakiem. Uczestnicy rajdu byli obecni na uroczystości odsłonięcia obelisku w Konarach upamiętniającego bitwę. Krwawe boje w dolinie Koprzywianki toczyły się od 16 do 25 maja 1915 roku, między Pierwszą Brygadą Legionów dowodzoną przez Józefa Piłsudskiego, a wojskami rosyjskimi. Przez lata, uczestnicy rajdów przetarli wiele tras przez pola, zagajniki i wąwozy, na których rozegrała się bitwa, po drodze odnajdując zapomniane, wojenne mogiły, od Konar, gdzie mieścił się sztab bitwy, po Góry Pęchowskie z pomnikiem i cmentarzem legionistów. Były również trasy poświęcone wybitnym postaciom legionowym, przez Ruszkowiec, miejsce urodzenia Władysława Beliny – Prażmowskiego, twórcy kawalerii Legionów Polskich i Usarzów, gdzie urodził się Antoni Jabłoński najmłodszy ułan „siódemki Beliny”. Były rajdy z trasami w okolicach Tarłowa i Wólki Tarłowskiej, miejsca bitwy o „Redutę Tarłowską”, w której wsławił się walecznością późniejszy marszałek Rzeczypospolitej Edward Rydz - Śmigły. Miejsce bitwy upamiętnia pomnik, a polegli w bitwie legioniści spoczywają na cmentarzu parafialnym w Tarłowie. Była trasa ze Słowika, z mostem na Bobrzy im. Kapitana Kazimierza „Herwina” Piątka, przez Pierścienicę do Kielc, pod pomnik „Czwórki Legionowej”, ze zwiedzaniem Sanktuarium Marszałka Józefa Piłsudskiego. Był na trasie cmentarz wojenny z I wojny światowej w Opatowie z pomnikiem kapitana Franciszka Pększyc „Grudzińskiego” na środku cmentarza, na którym w dwudziestu dwóch zbiorowych mogiłach oznaczonych krzyżami maltańskimi, spoczywają polegli żołnierze armii niemieckiej, austro – węgierskiej i rosyjskiej. Były Iwaniska, gdzie na cmentarz wojenny z 1915 roku, prowadzi zabytkowa brama wejściowa zdobiona wykutymi w kamieniu orłami: polskim, rosyjskim i austro – węgierskim, a na grobach legionistów polskich, żołnierzy austro - węgierskich i rosyjskich, w 1945 roku pochowano 4000 żołnierzy armii radzieckiej, poległych w walkach o przyczółek baranowsko – sandomierski. Był rajd w okolicach Iłży, gdzie na polach wsi Pakosław, stoi pomnik upamiętniający miejsce tragicznej bitwy z 19 na 20 maja 1915 roku, w której u boku armii rosyjskiej walczył liczący 1000 żołnierzy Legion Puławski.
         We wrześniu, Oddział Świętokrzyski PTTK w Kielcach wspólnie z Diecezją Kielecką organizują Świętokrzyski Rajd Pielgrzymkowy. Głównym celem rajdu jest oddanie czci Relikwiom Drzewa Krzyża Świętego, promowanie piękna przyrody, historii i dziedzictwa kulturowego Gór Świętokrzyskich i województwa świętokrzyskiego oraz popularyzacja Sanktuarium na Świętym Krzyżu. Pierwszy rajd zorganizowany w 2000 roku dla uczczenia dwóch tysięcy lat chrześcijaństwa na świecie i tysiąca na Łyścu, z tysiącem turystów - pielgrzymów, rozwinął się do masowej imprezy, przekraczającej parokrotnie pięć tysięcy uczestników. Turyści zgrupowani przy naszym oddziale, biorą udział w rajdach od pierwszego, a od piątego Oddział ma swój współudział w organizacji, obsługując jadą z tras. Przewodnicy z Ostrowca Świętokrzyskiego prowadzili trasy: „Dworską” z Chybic przez Chełmową Górę i Nową Słupię, „Rudną” z Łagowa przez Płucki i Kobylą Górę, „Jeleniowską” z Piórkowa przez Jeleniowską i Kobylą Górę, „Romańską” z Grzegorzowic przez Chełmową Górę i Nową Słupię, „Hutniczą” z Nowej Słupi przez Wólkę Milanowską i Kobylą Górę i „Widokową” ze Skoszyna przez Starą i Nową Słupię. Trasy są liczne, w ubiegłym roku na trasie „Widokowej” wędrowało 639 turystów - pielgrzymów. Trudno przy takiej ilości osób dotrzeć z informacją krajoznawczą do każdego, ale krajobrazy, osobliwości przyrody i widoki nawet na nienazwane pasma, i szczyty górskie zachwycają swym pięknem. Kontakt z przyrodą, pełna życzliwości i przyjaźni atmosfera na szlaku wycisza i ubogaca. Na zakończenie, u stóp najstarszego polskiego sanktuarium, uczestnictwo w polowej Mszy Świętej, celebrowanej przez biskupów trzech diecezji: kieleckiej, radomskiej i sandomierskiej, umacnia duchowo. Każdy, kto chociaż raz, jako uczestnik, pielgrzymkowego rajdu, dotarł na szczyt Łyśca w sercu Gór Świętokrzyskich, nie zapomni tego magicznego miejsca.

            Pierwszy Rajd Śladami Patrona Oddziału, zorganizowany w 1991 roku, wpisany był w program uroczystości nadania Oddziałowi PTTK imienia Stanisława Jeżewskiego. Na siedzibie Oddziału odsłonięto wówczas płytę pamiątkową, z płaskorzeźbionym wizerunkiem Patrona i tekstem: „W HOŁDZIE STANISŁAWOWI JEŻEWSKIMU /1898 – 1989/ HONOROWEMU CZŁONKOWI PTTK, WYBITNEMU KRAJOZNAWCY, NAUCZYCIELOWI, ŻOŁNIERZOWI OBU WOJEN ŚWIATOWYCH I WOJNY 1920 R., HONOROWEMU KUSTOSZOWI MUZEUM W OSTROWCU ŚWIĘTOKRZYSKIM, KAWALEROWI KRZYŻA ORDERU POLONIA RESTITUTA. PTTK W OSTROWCU ŚWIĘTOKRZYSKIM 1991 R.”. Trasa pierwszego rajdu prowadziła z Bałtowa przez Magonie do Muzeum Archeologicznego i Rezerwatu Krzemionki, miejsca które Stanisław Jeżewski przez lata otaczał opieką jako wieloletni przewodniczący Komisji Opieki nad Zabytkami. Październikowy rajd, którego głównym celem jest przybliżenie sylwetki Patrona, w kolejnych latach wszedł do stałego kalendarza imprez, a Krzemionki na trasie powtarzały się kilkakrotnie. Często trasy prowadziły turystycznym szlakiem pieszym niebieskim: Tarłów - Święty Krzyż, który nosi imię Stanisława Jeżewskiego. Były trasy przez miejsca związane z powstaniem styczniowym: Czarna Glina, Bodzechów, Sudół, oznakowane przez Stanisława Jeżewskiego żeliwnymi tablicami z napisem: „MIEJSCE WALK POWSTAŃCZYCH 1863 R. OSTROWIEC dn. 1 XI 1970 r.”, bo tylko na taki pozwoliła ówczesna cenzura. Była Kaplica, gdzie na gotyckiej kaplicy zawiesił piaskowcową płytę. Stanisław Jeżewski, dokonał tego z własnej inicjatywy i własnych funduszy, jako wnuk powstańców styczniowych, spłacił „święty dług” wobec walczących o wolność ojczyzny powstańców. Był na trasie Pawłów, wieś w której na cmentarzu parafialnym pochowani są rodzice Stanisława Jeżewskiego i Wąchock, gdzie uczęszczał do gimnazjum. Były Grzegorzowie, w których ukrywał się w czasie wojny, jako żołnierz Armii Krajowej, szef Referatu Prasy i Propagandy Obwodu Opatowskiego AK. Były Podgrodzie i Bałtów, miejscowości położone nad Kamienną, zachwycające pięknym przełomem w skałach wapienno - jurajskich, ulubione miejsca Patrona. Trasa ubiegłorocznego rajdu prowadziła z Krynek z zabytkowym kościołem i modrzewiową bramą, przez rezerwat „Skały w Krynkach” nad Zalew Wióry. Po dotarciu nad zalew rozpalono ognisko turystyczne. Znad zalewu, który spiętrza wody Świśliny i Pokrzywianki rozciąga się piękny widok na okolicę. Widać Szeligi
i nieistniejący przysiółek Kobiałki, miejsce urodzenia Patrona.

          Długą historię ma również organizowany w listopadzie złaz, w latach 1981 – 1993 jako Złaz Jesienny, a od 1994 Złaz Jesienny Szlakiem Majora Ponurego. Głównym celem złazu jest uczczenie pamięci legendarnego dowódcy AK majora Jana Piwnika „Ponurego”, oraz poznanie miejsc walk partyzanckich Armii Krajowej na Ziemi Świętokrzyskiej. Trasy złazu wielokrotnie prowadziły przez Janowice, wieś w której 31 sierpnia 1912 roku w rodzinie chłopskiej urodził się późniejszy kapitan Wojska Polskiego i aspirant Policji Państwowej Jan Piwnik. Był Michniów, pierwsza siedziba sztabu Świętokrzyskich Zgrupowań AK, wieś za współpracę z partyzantami dwukrotnie spacyfikowana i spalona przez Niemców. W odbudowanej po wojnie wsi pomnik na masowej mogile kryjącej szczątki ofiar pacyfikacji i poruszający pomnik – „Pieta Michniowska” dłuta Wacława Staweckiego, oraz pozostające od wielu lat w fazie budowy Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich. Był Kamień Michniowski, wzgórze w Paśmie Sieradowickim, rezerwat z wychodniami skał piaskowca triasowego z jaskinią szczelinową, która służyła za schronienie powstańcom styczniowym i partyzantom II wojny światowej, zwana „Jaskinią Ponurego”. Był na trasie Suchedniów, gdzie w niemieckiej fabryce uzbrojenia produkowano dla partyzantów karabiny maszynowe - steny i Skarżysko – Kamienna z młynem Cioka, gdzie miało miejsce konspiracyjne spotkanie ,,Ponurego” z szefem Kedywu KG AK – pułkownikiem Emilem Fieldorfem „Nilem”. Były trasy przez Wykus - uroczysko w Lasach Siekierzyńskich, w czasie wojny baza Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponurego” – „Nurta”. Na polanie, w miejscu partyzanckiego obozu, pomnik – kapliczka, na której ścianach cegiełki z pseudonimami poległych w czasie wojny partyzantów, wokół po lesie rozsiane liczne mogiły partyzanckie i grób przy kapliczce, w której w 1994 roku złożono prochy zmarłego na obczyźnie Eugeniusza Kaszyńskiego ,,Nurta”, komendanta Zgrupowania nr I, a po odwołaniu „Ponurego” dowódcy nad całymi Zgrupowaniami Świętokrzyskimi AK. Był Niekłań Wielki i Wielka Wieś, teren działania II Zgrupowania Partyzanckiego podporucznika „Robota” – Waldemara Szwieca i miejsce jego śmierci. I Nagorzyce, gdzie na cmentarzu przy nowoczesnym kościele, spoczywa zmarły po wojnie, kapitan Stanisław Pałac „Mariański”, dowódca Zgrupowania nr III . Jego ostatnią wolą był pochówek w miejscu, skąd rozciąga się widok na Pasmo Jeleniowskie i Szczytniak, teren działania podległych mu oddziałów. Był Wąchock, z pomnikiem „Ponurego” na rynku i zabytkowym zespołem klasztornym Cystersów, którego mury, po ponad czterdziestu latach starań rodziny i podkomendnych z partyzantki, stały się miejscem ostatecznego spoczynku Jana Piwnika „Ponurego”, poległego w 1944 roku w ataku na pozycje niemieckie na Nowogródczyźnie. Powtarzał się Szczytniak w Paśmie Jeleniowskim, miejsce ostatniej koncentracji Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponurego”- „Nurta”. Złaz w 2018 roku idealnie wpisał się w realizację hasła PTTK „Na Szlakach Niepodległości”. Trasa prowadziła czarnym szlakiem turystycznym z Piórkowa przez Szczytniak do Nowego Skoszyna. W Piórkowie uczestnicy złazu zwiedzili kościół z zabytkowym prezbiterium, dawną osiemnastowieczną kaplicą dworską biskupów włocławskich i zatrzymali się przy „Piórkowianie u Kaczora” – prywatnym muzeum Kazimierza Kaczora, na którego posesji oprócz plenerowej ekspozycji dawnych sprzętów, można było zobaczyć źródła rzeki Piórkowianki. Na Szczytniaku podziwiano gołoborze, odsłonięcia kwarcytów górnokambryjskich i drzewostan bukowo - jodłowy, pozostałości pierwotnej puszczy. Pod krzyżem upamiętniającym ostatnią koncentrację Zgrupowań AK i partyzancka mszę świętą w Dniu Niepodległości 1943 roku, zapalono znicze i odmówiono modlitwę za poległych partyzantów. Modlono się słowami wiersza, Henryki Żelazko „Emilii”, w czasie wojny łączniczki i sanitariuszki, „Litania Świętokrzyska” - Matko łaski Bożej z obozu Ponurego / Wsłuchana w pieśń jodłową płynącą borami / Módl się za nami. Ognisko turystyczne rozpalono w Skoszynie na terenie Schroniska Brata Alberta, domu opieki dla ludzi starych, samotnych i niepełnosprawnych, dla których uczestnicy złazu przygotowali własnoręcznie wykonane upominki.
        
           Koło Przewodników, od czterech lat organizuje Krzemionkowski Rajd. Celem rajdu jest promowanie neolitycznych kopalni krzemienia pasiastego, uznanych w 1994 roku za Pomnik Historii, a w 2019 wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Rajd połączony z piknikiem „Krzemionkowskie Spotkania z Epoką Kamienia”, organizowanym przez Muzeum Historyczno – Archeologiczne, przybliża uczestnikom odkryte w 1922 roku przez geologa Jana Samsonowicza neolityczne kopalnie krzemienia i pracę prahistorycznych górników. Zwiedzanie podziemnej trasy turystycznej z oryginalnymi wyrobiskami i skansenu neolitycznej osady oraz udział w warsztatach i pokazach archeologicznych, daje dogłębny obraz pracy prahistorycznego człowieka. Poznawczy charakter mają również trasy piesze rajdu, które wytyczane są przez miejsca związane z neolitycznym górnictwem. Gawroniec, osadę produkcyjną, w której produkowano siekiery charakteryzujące się piękną pasiastą strukturą, oraz Borownię, Śródborze, Koryciznę, Rudę Kościelną ze śladami odkrywkowych kopalni krzemienia.

            
      
         Pierwszy Rajd Szlakami Bitwy Bodzechowskiej, zorganizowany w 150. rocznicę powstania styczniowego, kontynuowany w latach kolejnych, ma na celu przybliżenie historii bitwy, w której z przeważającymi siłami Rosjan walczył oddział powstańczy pod dowództwem generała Józefa Hauke – Bosaka. W bitwie, która rozegrała na polach Bodzechowa 16 grudnia 1863 roku, ciężko ranny pułkownik Zygmunt Chmieleński został po bitwie aresztowany i skazany na śmierć przez rozstrzelanie. Wydarzenie upamiętnia żeliwna tablica, pierwotnie umieszczona na budynku kolejowym, w 2013 roku, przeniesiona na skwer przed kościołem. Trasy rajdu prowadzą przez miejsca związane z bitwą. Denków, gdzie na cmentarzu pochowani są polegli
w bitwie powstańcy. Klimkiewiczów - dzielnicę Ostrowca Świętokrzyskiego, gdzie mieścił się szpital powstańczy, do którego przetransportowywano rannych. Czarną Glinę, z leśnymi mogiłami powstańców.
         Rajd Sylwestrowy, organizowany od 1978 roku, z udziałem turystów, którzy chcą pożegnać odchodzący Stary i powitać Nowy Rok w plenerze. Na program rajdu składa się przejście trasy pieszej, najczęściej prowadzącej przez lasy, które w zimowej szacie, przy świetle księżyca i pochodni prezentują się wspaniale. Na zakończenie spotkanie przy ognisku ze śpiewem kolęd i piosenek turystycznych.

         Wśród imprez, które przeszły do historii były organizowane w latach 1982 – 1999 Rajdy Szlakami Miejsc Pamięci Narodowej. Kwietniowe trasy rajdu w Miesiącu Pamięci Narodowej były okazją do przedstawienia znaczących wydarzeń w historii naszego narodu, oddania hołdu bohaterom i poznania miejsc związanych z walkami o niepodległość. Trasy pierwszego i drugiego rajdu, zorganizowanych w czasie stanu wojennego, prowadziły do Małachowa, pod pomnik w miejscu walki oddziału GL „Sokoła” z niemiecką żandarmerią, w której zginęło 15 gwardzistów i 4 członków sztabu okręgu GL i do Wiktoryna, gdzie znajdowała się Zagroda Pamięci Narodowej – ekspozycja przedstawiająca działalność PPR, AL i GL.
W następnych latach pojawiły się na trasie Janowice, miejsce urodzenia Jana Piwnika „Ponurego”, legendarnego partyzanta Armii Krajowej, Opatów – miasto dwóch bitew w czasie powstania styczniowego, Iłża pamiętna klęską w pierwszych dniach września 1939 roku, Solec nad Wisłą, z kwaterą wojenną żołnierzy września 1939 roku na cmentarzu ,,Na Piaskach” i Wykus – uroczysko w Lasach Siekierzyńskich, w czasie II wojny światowej obóz Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” – „Nurt”.

         Do historii przeszła również organizacja w latach 1982 – 1996 czerwcowych Rajdów Nocnych. Marszruta najczęściej prowadziła leśnymi duktami i kończyła się około północy, przy szkołach w Janiku, Bałtowie, Dołach Biskupich, Nietulisku, Kolonii Miłkowskiej i Waśniowie, gdzie na boisku można było rozpalić ognisko, a dla zmęczonych nocną wędrówką znaleźć wolną podłogę na korytarzu, by na własnym materacu, urządzić drzemkę.

         Krótką historię ma także Rajd „Uśmiech Dziecka”, organizowany w latach 1992 – 1996 z okazji Międzynarodowego Dnia Dziecka, który skierowany był do przedszkolaków i młodszych klas szkół podstawowych. Po przejściu krótkiej trasy pieszej na zakończenie było ognisko z konkursami, zabawami i upominkami. Uczestnicy tych czterech rajdów, wędrując po najbliższej okolicy Ostrowca Świętokrzyskiego zwiedzili ruiny walcowni w Nietulisku, neolityczne kopalnie krzemienia w Krzemionkach, zabytkową, gotycką kaplicę przy trakcie iłżeckim i drewniany kościół w Dębowej Woli.

         Wędrówki Krajoznawcze, organizowane w latach 2002 – 2012 miały specyficzny charakter, w programie czerwcowej imprezy było przejście niedługiego odcinka trasy pieszej z bogatym programem krajoznawczym. Uczestnicy wędrówek zwiedzili najciekawsze atrakcje województwa świętokrzyskiego i dawnego kieleckiego. Był Oblęgorek ze zwiedzaniem muzeum Henryka Sienkiewicza i Ciekoty u podnóża Radostowej, miejsce w którym lata dziecinne i młodzieńcze spędził Stefan Żeromski. Poznali średniowieczne miasta z cennymi zabytkami architektury: Sandomierz, Opatów, Szydłów, Szydłowiec, Zawichost, Koprzywnicę, Solec nad Wisłą, Iłżę. Nie zabrakło również na trasie Krzemionek z neolitycznymi kopalniami krzemienia pasiastego.

           Długą i ciekawą historię ma rajd organizowany w latach 1973 - 1995 przez SKKT – PTTK „Łaziki” przy Państwowym Zakładzie Wychowawczym, obecnym Specjalnym Ośrodku Szkolno – Wychowawczym. W pierwszych latach pod nazwą Rajd Ziemi Kieleckiej, w następnych jako Ogólnopolski Rajd Wychowanków SOSW. W pierwszym uczestniczyli podopieczni placówek wychowawczych z ówczesnego województwa kieleckiego, w następnych z całej Polski. Przyjeżdżały grupy z Krakowa, Warszawy, Wrocławia, Opola, Przemyśla, Kielc, Radomia, Pilicy, Nysy, Głubczyc i z innych miejscowości. Byli wychowankowie z niepełnosprawnością ruchową, intelektualną, głuchoniemi, niewidomi i niedowidzący, którzy przez dotyk poznawali zwiedzane obiekty. Trasy rajdu najczęściej prowadziły przez Góry Świętokrzyskie. Kilka rajdów odbyło się pod hasłem Krzemionki. Były rajdy w okolicach Sielpi Wielkiej, Szydłowa, Buska Zdroju. W roku obchodów 190. rocznicy insurekcji kościuszkowskiej trasy rajdu prowadziły do Racławic. Szczególnie w pamięci uczestników i organizatorów, zapisał się rajd zorganizowany w 1976 roku. Trzydniowe trasy prowadziły przez Góry Świętokrzyskie. Noclegi zapewniono w stodołach na sianie. Uczestniczyło w nim na kilku trasach ponad sześćset uczestników. Zakończenie odbyło się w Bodzentynie nad Psarką. Przy ognisku występowały drużyny z programem artystycznym, były śpiewy piosenek turystycznych i tańce, a drużyny głuchoniemych dały piękny występ gimnastyczny.

         W latach 1986 – 1991 SKKT - PTTK przy Zakładowej Szkole Odzieżowej „Wólczanki” organizowało Rajd Szkół Odzieżowych. Uczestniczyli w nim uczniowie zaprzyjaźnionych szkół odzieżowych. Uczestnictwo w rajdach było okazją do poznania najbliższej okolicy Ostrowca Świętokrzyskiego, Gór Świętokrzyskich, zabytków Opatowa i Sandomierza oraz walorów przyrodniczych Roztoczańskiego Parku Narodowego. Miejscami zakończenia rajdów były: Nowa Słupia, Krzemionki, Opatów, Ćmielów, Sandomierz i Zwierzyniec.

          Przesłanką do zorganizowania pierwszego konkursu „Moja Ojczyzna w Dolinie Kamiennej” były planowane na rok 1997 obchody 400 - lecia założenia naszego miasta – Ostrowca Świętokrzyskiego. Konkurs w następnych latach stał się etapem oddziałowym Ogólnopolskiego Młodzieżowego Konkursu Krajoznawczego „Poznajemy Ojcowiznę” organizowanego przez Radę Programową do spraw Młodzieży Szkolnej Zarządu Głównego PTTK. Głównymi celami konkursu jest zachęcenie dzieci i młodzieży do poznawania Ziemi Ojczystej, jej przeszłości i teraźniejszości, promowanie Małych Ojczyzn, dziedzictwa narodowego oraz osiągnięć czasów współczesnych. Uczestnictwo w konkursie zachęca do pogłębiania wiedzy o miejscu zamieszkania, poznawania obiektów zabytkowych, miejsc pamięci, dziejów swojej rodziny, jej tradycji i zwyczajów, losów bliskich i postaci zasłużonych dla regionu. Rozwija umiejętności dostrzegania otaczającego piękna, uczy pasji poznawania i dokumentowania piórem i obrazem poznawanych obiektów. Przez minione dwadzieścia trzy lata uczniowie wszystkich typów szkół z Ostrowca Świętokrzyskiego, Ćmielowa, Bodzechowa, Bałtowa, Kunowa, Nietuliska, Mominy, Pętkowic, Szewny, Szwarszowic i Ożarowa złożyli na konkurs ponad tysiąc prac. Były wśród nich bardzo ciekawe opracowania, nagradzane przez organizatorów w etapie oddziałowym i wojewódzkim, zauważane i nagradzane również na centralnym etapie konkursu. O różnorodności tematów podejmowanych w pracach, mówią same tytuły: „Jan Pękalski ps. Molenda, Borowy – w walce o wolność ojczyzny”, „Mieszkańcy Ziemi Kunowskiej w walce o niepodległość Polski”, „Historia mojego dziadka”, „Może mnie kto usłyszy… historia Zbigniewa Kabaty”, „Szlakiem Majora Jana Piwnika”, „Z pamięci bliskich utkana jest nasza tożsamość”, „Egzamin polskości w Kazachstanie”, „Rutka Muszkies – ostrowczanka, która przeżyła Auschwitz”, „Żołnierz spod Monte Casino”, „Stary Garbów – rodzinne gniazdo Zawiszy Czarnego”, „Na pożółkłej, starej fotografii…”, „Chocimiów natchnieniem poety”, „Ja i moje korzenie”, „Janików – moja ojczyzna”, „Ciekawe miejsca i ciekawi ludzie…”. Należy podkreślić, że w procesie tworzenia prac konkursowych, mają ogromny wkład zarówno autorzy jak i ich opiekunowie, nauczyciele i rodzice.
          Organizatorzy krajoznawstwa i turystyki w Oddziale PTTK w Ostrowcu Świętokrzyskim, mają nadzieję, że ich działalność rozbudza wśród młodych turystów zamiłowanie do poznawania kraju i przyczynia się do wychowania w poszanowaniu dla polskiego dziedzictwa kulturowego.


Źródła
Materiały archiwalne Oddziału PTTK im. St. Jeżewskiego w Ostrowcu Świętokrzyskim



Włodzimierz Szczałuba
  WKŁAD OSTROWIECKICH KRAJOZNAWCÓW
 W POZNANIE I OCHRONĘ NEOLITYCZNYCH KOPALNI KRZEMIENIA PASIASTEGO


„Krzemionki są jednym z niewielu najświetniejszych pomników dziecięctwa współczesnej
cywilizowanej ludzkości. Zabytek doniosłością swą sięga daleko poza granice Polski.
Znaczenie jego jest duże nie tylko dla dziejów ogólnych kultury i dla historii górnictwa,
lecz i dla architektury i sztuki rysowniczej, znajomości religii minionych, a nadto dla
krajoznawstwa polskiego i dla wielkiej turystyki."
                                                                                                Stefan Krukowski 1933

I. Wczoraj.
           Odkrycie kopalni krzemienia pasiastego w Krzemionkach miało miejsce 19 lipca 1922 roku. Podczas prac terenowych mających na celu wykonanie mapy geologicznej powiatu opatowskiego, 34-letni wówczas Jan Samsonowicz dotarł na pola wsi Magoń (dziś Magonie). Zobaczył tam pas ziemi „usłany gęsto dołkami”. Po zapoznaniu się z charakterem wyrobisk i podziemnych chodników oraz rozmowach z miejscowymi wapiennikarzami był pewien, że są to prehistoryczne kopalnie krzemienia. Był pierwszym naukowcem, który docenił wartość odkrycia i zaapelował o roztoczenie opieki nad zabytkiem.
          Jan Samsonowicz powiadomił o swoim odkryciu swojego przyjaciela, archeologa Stefana Krukowskiego, który już w 1923 roku dotarł do Krzemionek wraz ze swoim uczniem Zygmuntem Szmitem. W czasie kilkudniowej inspekcji obaj archeolodzy zebrali kilka skrzyń zabytków krzemiennych.


Jan Samsonowicz na fotografii z lat 1917-1920. Ze zbiorów PMA.

              Odkrycie prehistorycznych kopalni krzemienia pasiastego w Krzemionkach żywo zainteresowało ostrowieckich krajoznawców. Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Ostrowcu powstał 13 września 1913 r. Pod koniec tego roku liczył 164 członków. Po zawierusze I wojny światowej Oddział PTK w Ostrowcu jesienią 1924 r. wznowił działalność.
W dniach 3 – 17 września 1925 roku z inicjatywy Mieczysława Radwana, dzięki staraniom ostrowieckich krajoznawców, zorganizowano wyprawę naukową do neolitycznych kopalni krzemienia w Krzemionkach. Wyprawa sfinansowana została przez Oddział Ostrowiecki Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Badaniami kierował Józef Żurowski, Państwowy Konserwator Zabytków Prehistorycznych Okręgu Zachodnio –Małopolskiego i Śląskiego. W wyprawie uczestniczył odkrywca kopalni Jan Samsonowicz. Rozpoczęły się pierwsze archeologiczne prace wykopaliskowe w Krzemionkach. Odgruzowano podziemia 7 szybów, zapoznano się z aktualnie niszczonymi zrobami i obszarem całego pola górniczego. Naliczono wówczas ponad 500 szybów. Badania dokumentował fotograficznie Tadeusz Rekwirowicz. Zgromadzone podczas wyprawy eksponaty dały początek zbiorom tworzącego się muzeum. Zostały one udostępnione dla zwiedzających już 24 października 1926 r. w Muzeum PTK w Ostrowcu, którego oficjalne otwarcie nastąpiło 21 marca 1927 roku.
Odgruzowane w czasie tej ekspedycji naukowej podziemia zostały całkowicie zniszczone przez miejscowych wapiennikarzy podczas nieobecności badaczy, a badane od powierzchni obiekty zostały zasypane. To pokazało brak odpowiedniej ochrony prawnej, a tym samym bezradność ówczesnych władz konserwatorskich, krajoznawców w sytuacji niszczenia zabytków znajdujących się na terenie prywatnym. Odkryte prze Jana Samsonowicza kopalnie krzemienia znajdowały się na gruntach niedawno powstałej ubogiej kolonii, a później wsi Krzemionki. Zajęła ona tereny po wycince lasu w latach 1911 – 1914. Część pola górniczego była nadal pokryta przez tzw. las bodzechowski.



Krzemionki, fragment prehistorycznego pola górniczego. Ze zbiorów PMA.

            Stało się oczywiste, że najpilniejszym problemem jest stworzenie na terenie kopalni krzemienia ścisłego rezerwatu archeologicznego i jego ochrona wobec postępujących zniszczeń. Już w 1926 roku Mieczysław Radwan był propagatorem idei utworzenia w Krzemionkach rezerwatu archeologicznego. Ostrowiecki Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego opracował plan przyszłego rezerwatu. W artykule „O Krzemionkach Opatowskich”, który ukazał się w 1926 roku na łamach organu PTK, miesięcznika „Ziemia”, Mieczysław Radwan tak pisał o Krzemionkach:
„Pierwszy odruch to zabezpieczyć od zagłady ten zabytek, odbudować go, udostępnić dla zwiedzających. Żywa fantazja rysowała przed nami obraz wielotysięcznych rzesz turystów z całego świata, którzy przyjadą zwiedzać pracownie przedhistoryczne i podziwiać inteligencję ówczesnego górnika”.
               Pod koniec 1926 roku podjęto w Krzemionkach kolejne badania archeologiczne, których kierownikiem z ramienia Państwowego Grona Konserwatorów był Zygmunt Szmit. Roboty wykopaliskowe zostały wykonane tylko w niewielkim stopniu gdyż Zarząd Oddziału Ostrowieckiego PTK, finansujący te badania, nie mógł dostarczyć obiecanej pomocy technicznej. Badaniom nie sprzyjały też mróz i silne opady śniegu.
              Działaniom ostrowieckich krajoznawców i archeologów mającym na celu poznanie , a zwłaszcza ochronę prehistorycznych kopalni krzemienia w Krzemionkach w sukurs przyszło Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 marca 1928 r. o opiece nad zabytkami. Rozporządzenie podpisane przez prof. Ignacego Mościckiego, wydane z mocą ustawy, pozwalało na podejmowanie badań i ochronę zabytków znajdujących się na terenach prywatnych.





               W 1929 roku utworzono rezerwat archeologiczny. Teren kopalni został częściowo wykupiony z rąk prywatnych i ogrodzony, zatrudniono stałego strażnika rezerwatu.
Działania te były efektem zaangażowania i wysiłków ostrowieckich krajoznawców, również finansowych, oraz powstałego w 1928 r. Państwowego Muzeum Archeologicznego. Wysiedlenie na inne tereny mieszkańców wsi Krzemionki z obszaru kopalni i terenów bezpośrednio przyległych rozpoczęte w 1929 r., ostatecznie zakończono w latach 60-tych XX wieku. Jest to do dziś jedyny w Polsce przypadek, kiedy dla dobra stanowiska archeologicznego przesiedlono całą wieś.
               Pomimo przejęcia w 1928 r. opieki nad kopalniami w Krzemionkach przez Państwowe Muzeum Archeologiczne, Ostrowiecki Oddział PTK nadal sprawował patronat nad zabytkiem. W 1930 roku Oddział przeznaczył kwotę 150 zł na prowadzenie badań i zabezpieczenie kopalni. Jeden z czołowych działaczy PTK w Ostrowcu, Tadeusz Rekwirowicz w tym samym roku dokumentuje fotograficznie kopalnie w Krzemionkach.


Krzemionki, fragment wyrobiska odsłoniętego przez J. Żurowskiego. Fot. Tadeusz Rekwirowicz 1926.

              Znaczącą rolę w poznawaniu i ochronie neolitycznych kopalni krzemienia pasiastego w Krzemionkach odegrali ostrowieccy krajoznawcy również w okresie po II wojnie światowej. W 1960 roku Oddział PTTK w Ostrowcu Świętokrzyskim przejął w użytkowanie i opiekę rezerwat archeologiczny w Krzemionkach, a od 1967 roku w imieniu Zarządu Oddziału sprawował ją przewodniczący Komisji Opieki nad Zabytkami Stanisław Jeżewski.
             W 1966 roku Eugeniusz Dziewulski, członek Zarządu Oddziału PTTK w Ostrowcu Świętokrzyskim, jako delegat województwa kieleckiego uczestniczył w Kongresie Kultury Polskiej w Warszawie. W wystąpieniu swoim omówił stan badań oraz znaczenie dla nauki polskiej prehistorycznych kopalń w Krzemionkach.
          Stanisław Jeżewski i Edmund Ginter, członkowie Komisji Opieki nad Zabytkami, w 1968 r. uczestniczyli w naradzie zorganizowanej w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie, poświęconej losom neolitycznych kopalni w Krzemionkach. W tym samym roku Oddział PTTK w Ostrowcu Świętokrzyskim umieścił tablice informacyjne o Krzemionkach na dworcu PKS i PKP oraz na ulicy Siennieńskiej przy trasie na Krzemionki.
        1 czerwca 1969 roku Oddział PTTK w Ostrowcu Świętokrzyskim przejął obsługę ruchu turystycznego po neolitycznych kopalniach krzemienia pasiastego w Krzemionkach.
Do zwiedzania udostępniono dwa szyby oraz zbiory muzealne. Dla bezpieczeństwa zwiedzających zapewniono: kombinezony, hełmy, lampki górnicze. Zorganizowano kurs przewodnicki. Uprawnienia przewodnika na teren miasta Ostrowca Świętokrzyskiego i okolic oraz Muzeum Archeologicznego w Krzemionkach uzyskało 12 osób.


Uczestnicy Kursu na Przewodników Terenowych – 1971. Fot. ze zbiorów Koła Przewodników przy Oddziale Świętokrzyskim PTTK w Ostrowcu Świętokrzyskim.

II. Dziś.
              Od czasu odkrycia prehistorycznych kopalni krzemienia w Krzemionkach ich terenem administrowały różne instytucje:
1. 1922 – 1928 r. – tereny prywatne.
2. 1929 – 1952 r.– Państwowe Muzeum Archeologiczne.
3. 1953 – 1967 r. – Wojewódzki Konserwator Zabytków w Kielcach.
4. 1968 – 1978 r. – Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie.
5. 1979 r. – Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim.
            Od czasu przejęcia zarządzania terenem kopalni krzemienia w Krzemionkach przez Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim ostrowieccy krajoznawcy ściśle
współpracują z Muzeum, a ich działalność przejawia się w trzech głównych obszarach: działalności przewodnickiej, organizowaniu wydarzeń turystycznych i corocznego Rajdu Krzemionkowskiego.
            Po czasie gdy krajoznawcy i przewodnicy ostrowieccy samodzielnie oprowadzali po rezerwacie archeologicznym w Krzemionkach, obsługę przewodnicką przejęli etatowi pracownicy Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim. Przewodnicy skupieni w Kole Przewodników Oddziału Świętokrzyskiego PTTK w Ostrowcu Świętokrzyskim są zatrudniani w Muzeum w sezonie turystycznym. Mogą również oprowadzać po trasie turystycznej w Krzemionkach za zgodą dyrektora Muzeum.
        Od początku udostępnienia neolitycznych kopalni krzemienia w Krzemionkach ostrowieccy krajoznawcy skupieni w Polskim Towarzystwie Krajoznawczym, a później w Polskim Towarzystwie Turystyczno – Krajoznawczym, organizowali i uczestniczyli w ważnych wydarzenia o zasięgu regionalnym i ogólnopolskim, które odbywały się w Krzemionkach. Oto przykłady organizacji takich wydarzeń, począwszy od 1980 roku:
1. 13 - 14 września 1980 r. – X Wojewódzki Zlot Przodowników Turystyki Pieszej.
2. 11 czerwca 1985 r. – otwarcie pierwszej trasy turystycznej.


Otwarcie Trasy Turystycznej – Krzemionki 11.06.1985 r. Fot. ze zbiorów Koła Przewodników przy Oddziale Świętokrzyskim PTTK w Ostrowcu Świętokrzyskim.

3. 27 – 28 września 1991 r. – I Rajd Śladami Patrona Oddziału – „Krzemionki 1991”.
4. 7 czerwca 2002 r. – I Wędrówki Krajoznawcze – „Krzemionki 2002”.
5. 10 marca 2012 r. – XX Rajd Zimowy „Krzemionki 2012”.
6. 25 – 26 października 2014 r. – 50-lecie Koła Przewodników Oddziału Świętokrzyskiego PTTK w Ostrowcu Świętokrzyskim.


Krzemionki. 50-lecie Koła Przewodników Oddziału Świętokrzyskiego PTTK w Ostrowcu Świętokrzyskim.
Fot. ze zbiorów Koła Przewodników przy Oddziale Świętokrzyskim PTTK w Ostrowcu Świętokrzyskim.

            Pomysł organizacji Rajdu Krzemionkowskiego zrodził się w czasie przygotowań do „Krzemionkowskich Spotkań z Epoką Kamienia” w 2016 r. Przez dwa lata był jednym z elementów tych spotkań, a od 2018 r. Rajd Krzemionkowski organizowany jest przez Koło Przewodników PTTK w Ostrowcu Świętokrzyskim. Rajd organizowany jest w sobotę najbliższą dacie odkrycia kopalni krzemienia w Krzemionkach, czyli 19 lipca. W 2019 r. IV Krzemionkowski Rajd prowadził przez „Gawroniec”, Borownię, Stoki Stare, Magonie do Krzemionek, gdzie tradycyjnie było jego zakończenie.



                                                                                                                           I Rajd Krzemionkowski 2016 r.       
Fot. ze zbiorów Koła Przewodników przy Oddziale Świętokrzyskim PTTK w Ostrowcu Świętokrzyskim.

III. Jutro.
              6 lipca 2019 r. „Krzemionkowski Region Prehistorycznego Wydobycia Krzemienia Pasiastego został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Wpis ma charakter seryjny i obejmuje 4 stanowiska archeologiczne: trzy pola eksploatacyjne: „Krzemionki Opatowskie”, „Borownię” i „Koryciznę” oraz osadę górniczą „Gawroniec”.


                                                                        Krzemionkowski Region Pradziejowego Górnictwa Krzemienia Pasiastego.

            Wpis zawiera zalecenia dla państwa – strony związane z ochroną i zarządzaniem dobrem o światowym znaczeniu. Najważniejszym z nich jest utworzenie parku kulturowego obejmującego wszystkie cztery miejsca i ich strefy buforowe. To trudne zadanie dla rządu, samorządu lokalnego, społeczności lokalnej, Muzeum Historyczno-Archeologicznego
w Ostrowcu Świętokrzyskim. Idea tworzenia i funkcjonowania parku kulturowego w społeczności lokalnej jest nieznana i budzi obawy. Pewną rolę w budowaniu świadomości wartości dziedzictwa kulturowego i konieczności jego ochrony, wśród mieszkańców powiatu ostrowieckiego, powiatu opatowskiego i całego regionu świętokrzyskiego, mogą odegrać ostrowieccy krajoznawcy.

                                                                                                                                                                                                                      Włodzimierz Szczałuba




 
Wróć do spisu treści | Wróć do menu głównego